Chủ tịch Hồ Chí Minh với những sự kiện trong Tháng Chín qua các năm (1890 - 1969)

             * Khoảng tháng 9- 1901

Nguyễn Sinh Cung cùng gia đình chuyển về sống ở quê nội là làng Kim Liên (Làng Sen).

Theo tục lệ hồi ấy, ông Nguyễn Sinh Sắc được làng Kim Liên đón về và được làng cấp đất công, xuất quỹ công làm một ngôi nhà để mừng ông (ngôi nhà và mảnh vườn đó từ năm 1957 được phục chế và trở thành Khu Di tích Kim Liên).

Về nhà mới, ông Sắc thường răn dạy các con ông: “Vật dĩ quan gia vi ngô phong dạng” (nghĩa là đừng lấy phong cách nhà quan làm phong cách nhà mình).

Tuy đã đỗ đạt nhưng ông Nguyễn Sinh Sắc và gia đình vẫn sống thanh bạch, đạm bạc.

Cũng nhân chuyện về sống ở quê nội, ông Nguyễn Sinh Sắc làm lễ “vào làng” cho hai con trai, với tên mới là Nguyễn Tất Đạt (Sinh Khiêm) và Nguyễn Tất Thành (Sinh Cung).

* Khoảng tháng 9-1905

Nguyễn Tất Thành và Nguyễn Tất Đạt được ông Nguyễn Sinh Huy xin cho theo học lớp dự bị (préparatoire) Trường tiểu học Pháp - bản xứ ở thành phố Vinh, cách Kim Liên khoảng 14km.

Hai anh em trọ ở một gia đình nghèo mạn Cầu Rầm (Vinh) và chiều thứ Bảy thường đi bộ về thăm nhà, sáng thứ hai lại xuống Vinh.

Chính tại trường tiểu học này, Nguyễn Tất Thành lần đầu tiên tiếp xúc với khẩu hiệu TỰ DO - BÌNH ĐẲNG - BÁC ÁI.

Chưa hết năm học, Tất Thành cùng cha vào Huế nhân dịp cha vào Kinh đô nhận chức.

* Tháng 9-1906

Nguyễn Tất Thành vào học lớp dự bị (cours préparatoire) tại Trường tiểu học Pháp - Việt tỉnh Thừa Thiên.

Trường đặt trước cổng thành Đông Ba và xây trên nền của đình chợ Đông Ba ngày xưa nên nhân dân quen gọi là Trường Đông Ba. Trường dạy cả ba thứ chữ: Chữ quốc ngữ, chữ Pháp và chữ Hán.

Ngoài việc học ở nhà trường, Nguyễn Tất Thành còn nhờ người mượn sách ở Lầu tàng thư (nơi lưu trữ sách và các loại văn thư của triều Nguyễn) về đọc.  

* Tháng 9-1907

Nguyễn Tất Thành vào học lớp sơ đẳng (cours élémentaire) tại Trường tiểu học Pháp - Việt tỉnh Thừa Thiên.

* Tháng 9-1908

Nguyễn Tất Thành vào lớp trung đẳng (cours moyen) tại Trường Quốc học Huế.

Thời kỳ này Trường Quốc học Huế (Quốc gia học đường) có các lớp sơ đẳng, trung đẳng và cao đẳng (cours supérieur). Trường dạy Pháp văn, Việt văn và Hán văn, ngoài ra còn dạy các môn khoa học khác. Tiếng Pháp là ngôn ngữ chính dạy trong trường.

Trong thời gian học tại Trường Quốc học Huế, Nguyễn Tất Thành được chứng kiến bọn thực dân Pháp khinh rẻ, bóc lột, hành hạ người Việt Nam, nhà trường ca ngợi chế độ thực dân phong kiến.

Nguyễn Tất Thành còn được nghe kể về những hành động của những ông vua yêu nước như Thành Thái, Duy Tân và những bàn luận về con đường cứu nước trong các sĩ phu yêu nước.

* Từ tháng 9-1909

Để tiếp tục việc học tập, Nguyễn Tất Thành được cha gửi đến Quy Nhơn để học thêm tiếng Pháp với thầy giáo Phạm Ngọc Thọ dạy tại trường Tiểu học Pháp - Việt Quy Nhơn theo chương trình lớp cao đẳng (cours supérieur).

* Khoảng đầu tháng 9-1910

Trên đường từ Quy Nhơn vào Sài Gòn, Nguyễn Tất Thành dừng chân ở Phan Thiết. Do hết tiền, anh phải xin vào làm trợ giáo (moniteur), dạy môn thể dục tại Trường Dục Thanh, một trường tư thục do các ông Nguyễn Trọng Lội và Nguyễn Quý Anh (con trai cụ Nguyễn Thông, một nhân sĩ yêu nước) thành lập năm 1907.

* Tháng 9 -1911

- Ngày 15: Nguyễn Tất Thành viết đơn gửi Tổng thống Pháp và Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp trình bày nguyện vọng muốn vào học Trường Thuộc địa. Đơn được gửi từ Mácxây ngày 15-9-1911, có đoạn viết:

“Tôi vinh hạnh, xin một đặc ân với lòng nhân từ cao cả của ông được thu nhận vào học Trường Thuộc địa như một học sinh nội trú.

Hiện tại tôi là nhân viên của Hãng Sácgiơ Rêuyni (Chargeurs Réunis) tàu Amiran Latusơ Tơrêvin”.

* Tháng 9-1919

- Trước ngày 2: Nguyễn Ái Quốc tiếp một phóng viên Mỹ - nhờ sự giới thiệu của Đại diện của Chính phủ lâm thời Triều Tiên tại Pari là ông Kim Tchong Wen và Kim Koei Tche, phóng viên Mỹ đã có dịp phỏng vấn Nguyễn Ái Quốc.

Hỏi : Anh đến Pháp với mục đích gì?

Đáp: Để đòi quyền tự do cho dân An Nam.

Hỏi : Bằng cách nào?

Đáp: Bằng cách làm việc hết mình và luôn xông xáo tiến lên.

Hỏi: Nhưng đất nước đã sẵn sàng chưa? Các phong trào vũ trang hiện nay ra sao?

Đáp: Tình cảnh nước Việt Nam thật đáng buồn. Ngoài chúng tôi (chỉ một số người yêu nước) chưa có sự chuẩn bị nào cả và các hoạt động vũ trang gần đây đã hoàn toàn thất bại và không có tiếng vang nào...

Hỏi: Từ lúc đến Pari tới nay, anh đã đạt kết quả nào rồi?

Đáp: Ngoài các nghị sĩ, tôi đã gặp tất cả những người chịu giúp chúng tôi. Những người Xã hội nghĩ rằng Chính phủ Pháp không khi nào chấp nhận những yêu cầu của chúng tôi nhưng họ vẫn vui lòng giúp đỡ. Và đó là chỗ dựa quan trọng đối với chúng tôi. Chúng tôi cũng hoạt động trong những tầng lớp khác nữa.

- Ngày 4: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Đông Dương và Triều Tiên, đăng trên báo Le Populaire.

Nhắc đến sắc lệnh của Thiên Hoàng công bố tại Tôkyô ngày 19-8-1919 với nội dung định rõ quyền bình đẳng giữa người bản xứ Triều Tiên với người Nhật trong tất cả các luật lệ, bài báo so sánh chính sách cai trị của đế quốc Nhật ở Triều Tiên và của đế quốc Pháp ở Đông Dương, nghiêm khắc lên án chính sách ngu dân của Pháp và đặt câu hỏi: nước Pháp có thể đối với Đông Dương ít nhất một cách sáng suốt như Nhật đối với Triều Tiên không?

- Ngày 6: Nguyễn Ái Quốc được Anbe Xarô - Bộ trưởng Bộ Thuộc địa, mời đến trụ sở Bộ Thuộc địa. Anbe Xarô đã đích thân kiểm tra lai lịch của Nguyễn Ái Quốc.

- Ngày 7: Sau một ngày gặp Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Anbe Xarô, Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi Anbe Xarô. Toàn văn như sau:

Pari, ngày 7-9-1919

Kính gửi Ngài Anbe Xarô, Toàn quyền Đông Dương.

Thưa ngài Toàn quyền!

Tiếp theo cuộc trao đổi với Ngài hôm qua, tôi xin phép gởi đến Ngài kèm theo đây bản trình bày các yêu cầu của người An Nam. Vì Ngài có nhã ý nói với tôi rằng Ngài luôn luôn muốn làm sáng tỏ mọi vấn đề, tôi xin phép yêu cầu Ngài cho biết là trong 8 điểm yêu cầu của chúng tôi có điểm nào đã được thực hiện, và chúng tôi phải liên hệ với những tư liệu nào để chứng minh điều đó. Vì tôi xin khẳng định là cả 8 điểm đều còn nguyên vẹn và chưa có điểm nào được giải quyết một cách thoả đáng.

Xin Ngài vui lòng tiếp nhận.

Ký tên: Nguyễn Ái Quốc

6 Vila đê Gôbơlanh, Pari 13

- Ngày 18: Bản Yêu sách của nhân dân An Nam gửi Hội nghị Vécxây do Nguyễn Ái Quốc thay mặt Hội những người yêu nước Việt Nam tại Pháp đứng tên, được đăng trên báo Yiche Pao (Nghị xã báo) xuất bản ở Thiên Tân (Trung Quốc).

* Tháng 9-1920

- Ngày 17: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Phan Văn Trường và Khánh Ký gửi từ Mayăngxơ.

Hồi 14 giờ, đến Vécxây thăm Nguyễn Văn Duy; 16 giờ 45 rời địa chỉ này.

- Ngày 18: Hồi 13 giờ 15, Nguyễn Ái Quốc đi bộ ra bưu trạm 77 ở 55 phố Gôbơlanh để bỏ thư.

14 giờ, đi tàu điện ngầm từ Quảng trường Italia, lên ga 4-9, đi bộ đến số nhà 19 phố 4-9 vào hãng Lôyennơ (Loyenne) và số nhà 27 cùng phố là hãng Cônilơminê (Colileminet) để lấy danh bạ các loại máy ảnh.

Lại tiếp tục đi tàu điện ngầm từ ga Buốcxơ (Bourse) đến ga Satơlê (Châtelet), đi bộ đến Luvơrơ, rồi từ đó đi tàu điện đến Vécxây.

16 giờ 15, đến Viện dục anh Pupônniê (Pouponnier) ở phố Virôphlây (Viroflay) thăm vợ ông Nguyễn Văn Duy.

16 giờ 45, rời Viện dục anh.

18 giờ 20, đi tàu điện về Luvơrơ.

19 giờ 15 về đến nhà, số 6 phố Vila đê Gôbơlanh.

- Ngày 19: Hồi 9 giờ 30, Nguyễn Ái Quốc đi tàu điện ngầm đến Bảo tàng Bandắc (Balzac) ở số 47 phố Râynua (Reynouard) dự buổi nói chuyện có khoảng 30 người.

12 giờ 30 về nhà, số 6 phố Vila đê Gôbơlanh.

- Ngày 20: Buổi sáng, Nguyễn Ái Quốc nhận được thiếp thư của Ăngđờrê Béctông (André Berthon).

9 giờ 10 đến Bệnh viện Côsanh ở 27 phố Phôbua để chữa nhọt ở tay.

11 giờ 30, về số 6 phố Vila đê Gôbơlanh.

- Ngày 21: Hồi 17 giờ, Nguyễn Ái Quốc đi chợ quán Vingram (Vilgram) phố Côngxiê (Consier) và cửa hàng ở phố Môphơta (Mauffetard).

17 giờ 30, về đến nhà.

19 giờ 30, đến Thư viện bình dân của những người bạn giáo dục Quận 13, số 61 đại lộ Gôbơlanh.

- Ngày 23: Nguyễn Ái Quốc nhận được một lá thư bảo đảm của báo La Bataille.

- Ngày 24: Nguyễn Ái Quốc nhận được thư của Hội liên minh nhân quyền (trụ sở ở số 10 phố Uynivécxitê) về việc đóng niên phí cho hội.

- Ngày 26: Hồi 19 giờ, Nguyễn Ái Quốc tiếp vợ chồng ông Mátxông (Masson) làm nghề thợ máy, ăn cơm tại số 6 phố Vila đê Gôbơlanh.

  - Ngày 28: Nguyễn Ái Quốc đi trả ảnh và nhận việc tại nhà ảnh số 35 phố Phroađơvô (Froidevaux).

- Ngày 29: Nguyễn Ái Quốc đi Bệnh viện Côsanh lúc 8 giờ. Đến 9 giờ 30 rời bệnh viện.

Buổi chiều, lúc 14 giờ 15 đến nhà số 35 phố Phroađơvô hỏi xin việc làm.

- Ngày 30: Lúc 10 giờ, Nguyễn Ái Quốc đi tàu điện ngầm đến nhà hàng Lanlơmăng (L'Allemand) mua đồ làm ảnh.

Lúc 20 giờ 45, đến hiệu cà phê Mâyê (Mayer), số 167 phố Soadi (Choisy) họp Chi bộ 13 Đảng Xã hội. Cuộc họp kết thúc hồi 22 giờ 30.

* Tháng 9-1921

- Ngày 8: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Phong trào cách mạng ở Ấn Độ, đăng trên La Revue Communiste, số 18.

Tác giả ca ngợi tinh thần đấu tranh anh dũng của nhân dân Ấn Độ chống thực dân Anh vì độc lập, tự do của đất nước. Phong trào yêu nước của nhân dân Ấn Độ bắt đầu từ năm 1857, và ngày càng bùng lên mạnh mẽ, nhất là từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga.

Dưới sự lãnh đạo của Mahátma Găngđi, với thuyết bất hợp tác và bất bạo động của ông, nhân dân Ấn Độ đã đoàn kết một lòng thành một khối thống nhất, kiên trì tiến hành cuộc đấu tranh chính nghĩa của mình. Mặc dù phong trào đó bị thực dân Anh đàn áp và khủng bố dã man, và còn có những hạn chế về mặt giai cấp, nhưng tác giả tin chắc rằng "thời hạn rút khỏi Ấn Độ của thực dân Anh đã điểm", cũng như sự "sụp đổ của đế quốc Pháp ở Đông Dương không còn xa lắm nữa". Nhân dân Ấn Độ và nhân dân Đông Dương nhất định sẽ giành được độc lập và tự do.

- Ngày 15: Nguyễn Ái Quốc nhận tờ tin của Hội liên minh nhân quyền, trong đó có mục: Những tội ác chiến tranh và tin về cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên năm 1917.

- Ngày 23: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Nền văn minh thượng đẳng đăng trên báo Le Libertaire.

Trích dẫn những ghi chép từ cuốn nhật ký của một tên lính thực dân về những hành động man rợ của đồng bọn mà chính y cũng phải thừa nhận: "Trong tất cả những cảnh tượng đó, tôi chỉ còn nhớ được một điều, là chúng ta còn tàn bạo, còn dã man hơn cả chính những tên cướp biển", tác giả tố cáo "dưới nhãn hiệu Tự do, Bình đẳng, Bác ái và nhân danh "nền dân chủ Pháp", người ta đang đầu độc một cách có hệ thống chủng tộc Đông Dương. Nhưng, bên cạnh việc đầu độc tập thể và chính thức đang làm vẻ vang lớn cho đất nước có bản Tuyên ngôn nhân quyền kia, còn có cả những vụ giết hại cá nhân của những kẻ đi khai hoá". Những "chiến công" đó được kể lại như để tự khoe khoang một sở thích quái ác thượng đẳng và đặc biệt của những kẻ thực dân.

- Ngày 25: Nguyễn Ái Quốc, Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường, Phan Cao Đoan, Phan Cao Lục họp ở nhà số 6, phố Vila đê Gôbơlanh, từ 14 giờ đến 15 giờ. Tranh luận sôi nổi.

 - Ngày 29: Nguyễn Ái Quốc, Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường, Phan Cao Đoan, Phan Cao Lục họp ở nhà số 6 phố Vila đê Gôbơlanh. Sau bữa ăn tối có cuộc tranh luận căng thẳng đến tận nửa đêm.

- Ngày 30: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Tội ác của chủ nghĩa thực dân, đăng trên báo La Vie Ouvrière.

Bài báo điểm lại lai lịch và tội ác của bọn quan lại cai trị thực dân Pháp ở Đông Dương mà hầu hết bọn chúng đều xuất thân từ tầng lớp cặn bã của xã hội - bọn du thủ du thực, có nhiều tội ác ở Pháp, chuồn sang Đông Dương và được chính quyền thuộc địa đưa lên làm thống đốc, công sứ, v.v.. Bọn này không biết gì hết, ngoài việc bóc lột, vơ vét để làm giàu, hành hạ, khủng bố nhân dân bản xứ một cách tàn bạo, điển hình là tên Đáclơ (Darles) - Công sứ tỉnh Thái Nguyên.

Bài báo kết luận:

Những điều mà chính quyền thực dân thường khoe khoang là "xứ Đông Dương hạnh phúc và phồn vinh" là như thế đó!

Cùng ngày, bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Sự quái đản của công cuộc khai hoá đăng trên báo Le Libertaire.

Để tố cáo cái gọi là "công cuộc khai hoá" của thực dân Pháp, để đập lại luận điệu tuyên truyền của các chính khách Pháp khẳng định rằng "chỉ có nước Đức man rợ là đế quốc và quân phiệt. Còn nước Pháp, cái nước Pháp yêu hoà bình, nhân đạo, cộng hoà và dân chủ này, cái nước Pháp được họ đại diện này, chẳng hề đế quốc lẫn quân phiệt", tác giả đã trích một đoạn từ cuốn nhật ký du lịch của một tên lính thực dân viết về cảnh tượng bọn lính đã thiêu sống cụ già, hãm hiếp phụ nữ, giết chết trẻ em một cách man rợ, khủng khiếp.

Tác giả đã phải thốt lên: "Khi chép đến đoạn này, tôi run lên, mắt mờ lệ, nước mắt chảy xuống hoà với mực. Tôi không thể nào viết được nữa. Ôi! Nước Pháp đau khổ! Đông Tây đau khổ! Nhân loại đau khổ!".

* Tháng 9-1922

- Ngày 7: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề "Chủ nghĩa Viđa" còn đang tiếp diễn, đăng trên báo L'Humanité.

Tác giả lấy tên của viên đại uý thực dân Viđa để đặt tên cho cái chủ nghĩa thực dân quân phiệt Pháp và tố cáo "chủ nghĩa Viđa" đang được triệt để áp dụng tại các thuộc địa của Pháp.

- Ngày 28: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Phòng kiểm duyệt ở Đông Dương, đăng trên báo L'Humanité.

Bài báo lên án chế độ kiểm duyệt thư từ báo chí hà khắc ở Đông Dương dưới quyền cai trị của Toàn quyền Lông, và kết luận:"Như thế là người bản xứ bị giết chóc, cướp phá và không được hưởng những quyền sơ đẳng nhất: cả đến quyền thư tín! Sự vi phạm tự do cá nhân này chứng minh thêm chính sách đê tiện của bọn mật thám và chính sách lạm quyền đang thống trị ở những thuộc địa chúng ta".

Trong ngày, Nguyễn Ái Quốc đã họp với Môngnécvin, Xtêphani, tại số 3 phố Mácsê đê Patơriácsơ (Marché des Patriarches).

Tại cuộc họp, Xtêphani báo cáo quỹ để in báo Le Paria đã hết, còn nợ nhà in 180 phrăng cho số báo mới và Xtêphani đề nghị Nguyễn Ái Quốc làm thủ quỹ thay. Nguyễn Ái Quốc nói còn phải suy nghĩ kỹ. Bơlôngcua đề nghị hằng tháng họp ở nhà số 16 phố Xêvơranh.

- Ngày 29: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Đồng tâm nhất trí đăng trên báo L'Humanité.

Thông qua câu chuyện trao đổi giữa hai người - anh Hai và anh Ba - cùng đi chợ bán hàng, tác giả muốn nhắc nhủ những người cùng đi một đường, cùng chung một mục đích, một chí hướng cần phải có sự đồng tâm nhất trí.

Buổi tối, Nguyễn Ái Quốc tham dự một cuộc họp tổ chức tại trụ sở báo Le Paria, số 3 đường Mácsê đê Patơriácsơ. Tham dự cuộc họp này còn có Nguyễn Văn Ái, Xtêphani (Stéphanny), Môngnécvin (Monnerville), Ralaimônggô (Ralaimongo) là những người trong Ban biên tập báo Le Paria và một người Pháp tên là Lapôlônhơ (Lapologne).

Buổi họp mở đầu lúc 21 giờ và dành phần lớn thời gian để so sánh, đối chiếu và sắp lại bài các trang của tờ báo Le Paria số 6 và 7 (tháng 9 và 10-1922) được in vào một.

- Cuối tháng: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc, nhan đề Nhân đạo thực dân đăng trên báo Le Paria số 6 – 7.

Bài viết trích từ báo Sciences et Voyages nói đến những tội ác đẫm máu của bọn thực dân đối với nhân dân Đông Dương. Chúng đã lập ra những toà án quân sự nhằm "đàn áp những phong trào nổi dậy để nêu gương nghiêm trị". Người ta "hành hình nhiều người một lúc và không hiếm trường hợp có bốn, sáu, thậm chí mười người gục xuống cùng một lúc dưới cùng một loạt đạn". Một sĩ quan thuộc địa, ông F.B, đã nói: "Chúng ta coi những nhà ái quốc An Nam là những tên cướp". "Người ta đã làm tất cả để vũ trang cho người An Nam giết hại nhau và xúi giục họ phản bội... Ai không tuân lệnh thì bị coi là kẻ phạm tội. Làng nào dung nạp một người yêu nước là bị xử án".

* Tháng 9-1923

- Ngày 7: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Đội quân chống cách mạng, đăng trên báo La Vie Ouvrière, số 226.

Bằng những số liệu cụ thể, bài báo vạch trần âm mưu của đế quốc Pháp là muốn “dựa vào thuộc địa để chống lại tất cả mọi phong trào giải phóng mà giai cấp công nhân Pháp định mưu đồ”. Âm mưu đó nguy hiểm ở chỗ do bị bọn sĩ quan người Pháp thúc đẩy, những người lính bản xứ, vì sự hiểu biết có hạn, có thể ngoan ngoãn và mù quáng làm những điều mà những người giác ngộ hơn sẽ từ chối. Vì thế, giai cấp công nhân Pháp có nhiệm vụ là phải hành động, phải kết tình anh em với lính bản xứ, phải làm cho binh lính bản xứ hiểu rằng “cả công nhân ở chính quốc lẫn binh lính ở thuộc địa, đều cùng bị chung một bọn chủ áp bức và bóc lột, do đó, họ đều là anh em cùng một giai cấp và khi tới lúc phải chiến đấu, thì cả hai bên đều phải cùng đánh bọn chủ chung của mình, chứ anh em không nên đánh lẫn nhau”.    

- Ngày 21: Nguyễn Ái Quốc viết Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản, nêu tóm tắt tình hình Đông Dương về các mặt chính trị, kinh tế, xã hội; về chương trình hoạt động và sự hợp tác quốc tế.

Nhận định về công tác tuyên truyền và tổ chức trong công nhân và nông dân, báo cáo viết: “Tuyên truyền tốt trong nông dân và tổ chức tốt trong công nhân, nếu chúng ta làm tới được điều đó thì tương lai thuộc về chúng ta”.

Báo cáo về chương trình hoạt động, Nguyễn Ái Quốc dự kiến sẽ cho xuất bản một tờ báo nhỏ tiếng Việt; tập hợp những phần tử dân tộc cách mạng; cố gắng đưa những thanh niên người bản xứ đi Mátxcơva; xây dựng đường dây liên tục Mátxcơva - Đông Dương - Pari.

Về hợp tác quốc tế, ngoài những điều đã nêu trong thư gửi Quốc tế Cộng sản nhờ Ban phương Đông chuyển, Nguyễn Ái Quốc nhắc lại việc "Tổng công hội thống nhất, đã hứa làm hết sức mình để 2 hoặc 3 đồng chí người Pháp có thể sang Đông Dương để tổ chức công nhân”. Đồng thời đề nghị "Thanh niên cộng sản Pháp phải lợi dụng chủ nghĩa quân phiệt để đưa những thành viên chắc chắn nhất đăng lính vào đội quân thuộc địa để dắt dẫn sự tuyên truyền trong những người bản xứ”. Cũng theo Nguyễn Ái Quốc, “sự giúp đỡ của Thanh niên Cộng sản Trung Quốc là tuyệt đối cần thiết cho sự hoạt động ở Đông Dương".

Người hy vọng: “Một cuộc thảo luận giữa những đại biểu của Đảng, của Tổng công hội thống nhất, của Thanh niên và của Ban phương Đông có thể ló ra nhiều ánh sáng khác”.

- Ngày 28: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Không phải chủ nghĩa quân phiệt đâu, nhưng…, đăng trên báo L'Humanité.

Với những số liệu cụ thể, tác giả nêu rõ đạo quân chiếm đóng ở thuộc địa của Pháp ngày càng tăng, do đó ngân sách quân sự lớn gấp rất nhiều lần ngân sách giáo dục và y tế, v.v. để vạch trần, phê phán và chế nhạo luận điệu tuyên truyền bịp bợm của tên cáo già thực dân Clêmăngxô nói rằng “nước Pháp không phải là một nước quân phiệt, cũng không phải là một nước đế quốc chủ nghĩa”.

* Tháng 9-1924

- Ngày 11: Nguyễn Ái Quốc viết thư cho Vôitinxki phàn nàn về chuyến đi Trung Quốc của mình cứ bị trì hoãn mãi "vì lý do này hay lý do khác,... hết tuần này sang tuần khác, hết tháng này sang tháng khác".

Bức thư cho biết, sau Đại hội lần thứ V Quốc tế Cộng sản, Nguyễn Ái Quốc được Ban Phương Đông thông báo rằng: Ban sẽ giới thiệu Nguyễn Ái Quốc với Quốc dân Đảng Trung Quốc để làm việc ở đấy, vì ngoài chi phí đi đường Ban không thể giúp gì về tài chính; rằng Nguyễn Ái Quốc sẽ ở đó với tư cách cá nhân chứ không phải với tư cách là cán bộ của Quốc tế Cộng sản; rằng Nguyễn Ái Quốc sẽ không có những quan hệ với Đảng Cộng sản Pháp ở Trung Quốc.

Tất cả những điều kiện đó, đối với Nguyễn Ái Quốc là rất "tế nhị" nhưng Nguyễn Ái Quốc đã chấp nhận tất "để có thể đi được", và chỉ yêu cầu cấp cho mình một giấy uỷ nhiệm và gửi cho Quốc dân Đảng Trung Quốc một bức thư yêu cầu giúp đỡ trong công việc. Nhưng nội chiến ở Trung Quốc đã nổ ra, Quốc dân Đảng không trả lời thư của Ban Phương Đông, thế là chuyến đi của Nguyễn Ái Quốc "một lần nữa lại phải hoãn lại vô thời hạn".

Cuối cùng bức thư viết: "Như vậy, trước là vì Đảng tôi không trả lời. Nay là vì những người Trung Quốc đánh nhau. Vậy ngày mai sẽ là vì chuyện gì khác nữa. Nhưng tất cả những khó khăn sẽ không còn nếu như vấn đề tài chính không đặt ra. Để vấn đề  không đặt ra khi tôi hoạt động ở bên ấy, tôi chỉ yêu cầu các đồng chí cung cấp cho tôi những gì mà các đồng chí đang cung cấp để tôi chờ đợi, trong thời gian tôi không làm  gì ở đây cả".

- Ngày 15: Nguyễn Ái Quốc gặp hoạ sĩ Thuỵ Điển Êrích Giôhanxơn (Erich Johanson) trong dịp có cuộc triển lãm nghệ thuật tạo hình Đức tổ chức tại Mátxcơva. Trong buổi gặp gỡ, hoạ sĩ đã ký họa chân dung Người và Người đã ghi bằng chữ Hán phía dưới bức hoạ: "Nguyễn Ái Quốc - Ngày 15-9-1924".

Hình ảnh của Nguyễn Ái Quốc đã để lại những ấn tượng sâu sắc cho họa sĩ. Hơn bốn mươi năm sau, nhớ lại, hoạ sĩ đã viết:"Cử chỉ văn hoá và thân mật của Người gây một ấn tượng là Người có uy tín. Người có thể trở thành lãnh tụ không phải bằng một cái gì bề ngoài mà bằng học thức, bằng trí tuệ của Người".

- Ngày 19: Nguyễn Ái Quốc viết thư gửi Tơranh (Treint), đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, Uỷ viên Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, công tác trong Ban Thuộc địa, đề nghị trình bày giúp trước Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản về trường hợp của mình. Bức thư viết:

"Mátxcơva, ngày 19-9-1924

Đồng chí Tơranh thân mến,

Ban Phương Đông đã báo tin cho tôi rằng: Ban sẽ chi tiền đi đường cho tôi tới Quảng Châu, nhưng khi đến đó thì tôi phải tự xoay sở tìm lấy công việc.

Hẳn là làm việc để kiếm sống không phải là điều khó, thậm chí ngay cả ở một đất nước mà tôi chỉ biết viết chứ không biết nói thứ tiếng ở đó. Tuy nhiên, trong trường hợp của tôi, điều đó cũng có những cái bất tiện:

1. Tôi phải sống gần như bất hợp pháp ở Quảng Châu, nơi nhung nhúc những mật thám Pháp.

2. Nếu tôi nhận làm một công việc nào đó, toàn bộ thời giờ của tôi sẽ bị choán hết. Mà tôi thì phải được hoàn toàn tự do để làm việc theo ý muốn, tức là nghiên cứu hoàn cảnh, xem xét quần chúng và tổ chức cái gì đó.

Bởi vì Đảng chúng tôi và Ban Phương Đông không thể giúp tôi về tài chính, nên tôi đề nghị đồng chí trình bày trường hợp của tôi trước Ban Chấp hành và xin cho quyết định.

Xin gửi đồng chí lời chào cộng sản anh em.

Nguyễn Ái Quốc"

- Ngày 24: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Các nước đế quốc chủ nghĩa và Trung Quốc, đăng trên Tập san Inprekorr, bản tiếng Pháp, số 67.

Tác giả đã "tóm tắt lịch trình những cuộc can thiệp của nước ngoài trong quá khứ để tìm ra nguyên nhân thực tế, lý do chính của sự can thiệp hiện tại" đối với Trung Quốc, để đi đến một nhận định: "Chúng ta thấy rằng, dưới nhiều lý do khác nhau và bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, các nước tư bản chủ nghĩa can thiệp vào Trung Quốc trước sau cũng vẫn chỉ nhằm đi tới một kết quả là bắt nhượng đất và lấy tiền bồi thường".

Tác giả đã phân tích âm mưu biến Trung Quốc thành thuộc địa. "Mặc dầu Trung Quốc rất suy nhược, mặc dầu nội bộ Trung Quốc bị chia rẽ, nhưng dẫu sao con số 11.139.000 km2 của nó cũng vẫn là một miếng mồi quá to mà cái mõm của chủ nghĩa đế quốc thực dân không thể nuốt trôi ngay một cái được. Và không thể trong một ngày mà đẩy một cách tàn bạo 489.500.000 người Trung Quốc vào xiềng xích của chế độ nô lệ thuộc địa. Cho nên người ta cắt vụn Trung Quốc ra: cách này chậm hơn nhưng khôn hơn".

Tác giả còn vạch rõ âm mưu của chủ nghĩa đế quốc muốn lật đổ Tôn Dật Tiên, nhưng "Tôn Dật Tiên, "người cha của cách mạng Trung Quốc", người đứng đầu chính phủ Quảng Châu, thì luôn luôn trung thành với những nguyên lý của mình, ngay cả trong những lúc khó khăn nhất.

Tác giả dự báo: "Một nước Trung Hoa thống nhất, tự do và hùng mạnh sẽ là màn giáo đầu của một nước Triều Tiên độc lập và một nước Ấn Độ giải phóng", điều mà đế quốc Anh và đế quốc Nhật lo lắng, nguy cơ đó nay còn xa nhưng cũng đã là một nguy cơ thực tế.

- Ngày 25: Nguyễn Ái Quốc được Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản ra quyết định về chuyến đi Quảng Châu (Trung Quốc) theo đề nghị của Người. Quyết định ghi rõ: "Đồng chí Nguyễn Ái Quốc cần đi Quảng Châu. Chi phí do Ban Phương Đông chịu".

 - Trong tháng 9: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Giáo dục quốc dân, đăng trên báo Le Paria, số 29, gồm hai phần. Dưới tiêu đề "Cái dã man" bônsêvích, tác giả giới thiệu chương trình giáo dục của chính nhân dân.

Để so sánh với "Cái dã man" bônsêvích, trong phần hai với tiêu đề là "Nền văn minh" Pháp, tác giả đưa ra một bản thống kê về số dân và số các trường học ở các thuộc địa của Pháp, để tố cáo chính sách ngu dân của bọn thực dân Pháp đang áp dụng ở các thuộc địa của chúng.

Cuối cùng, bài báo viết: "May mắn thay, tuy chúng ta thiếu trường học, nhưng nước Pháp đã ban cho chúng ta rất nhiều nhà thổ, tiệm hút thuốc phiện và ty rượu".

* Tháng 9-1925

- Ngày 27: Nguyễn Ái Quốc viết thư Trả lời bạn nữ sinh viên X của chúng ta, phản đối sự ngộ nhận của người sinh viên này coi các vua quan, thư lại, thông ngôn là những người phản cách mạng. Theo tác giả, "một ông vua có thể suy nghĩ và biết cảm thông với những bất hạnh chưa từng thấy đang giáng xuống dân tộc của ông; vì vậy ông ta thà làm một người dân bình thường còn hơn là trị vì một dân tộc nô lệ". Những người cách mạng "là người dạy cho các vị vua chúa bài học đó và chỉ ra cho họ thấy rằng họ làm cách mạng thì có lợi hơn là sống dưới ách ngoại bang". Với quan lại, thư ký và thông ngôn, họ "bị chìm đắm trong bóng tối ngu dốt từ nhỏ, họ không bao giờ có thể tự trau dồi kinh điển hay tri giác được những tiến bộ của nhân loại qua việc đọc báo chí... Họ giống như những con gà què chỉ ăn quẩn cối xay... đành bằng lòng với thứ thức ăn mà kẻ khác đem cho họ". Vậy nhiệm vụ của chúng ta là "phải hướng họ theo lý luận cách mạng".

Với những người cần lao và thợ thuyền cũng vậy. Nếu chúng ta làm cho công nông hiểu được, rằng tất cả những gì họ kiếm được bằng mồ hôi đều chui vào túi người Pháp, rằng nếu cách mạng thành công thì thuế má sẽ giảm nhẹ rất nhiều và được dùng vào những việc có ích cho họ, rằng thắng lợi của cách mạng sẽ mở ra một thời kỳ dân chủ trong đó quyền tự do và quyền tự quyết sẽ thuộc về họ, thì chắc chắn "hết thảy họ đều giúp chúng ta làm cách mạng".

Cuối thư, Nguyễn Ái Quốc còn nói về số phận của người phụ nữ Việt Nam. "Đàn bà con gái cũng nằm trong nhân dân. Nếu cả dân tộc được tự do, đương nhiên họ cũng được tự do. Ngược lại nếu dân tộc còn trong cảnh nô lệ thì họ và con cái họ cũng sẽ sống trong cảnh nô lệ đó thôi... Điều đó chứng tỏ rằng vì quyền lợi của đàn bà con gái An Nam mà chúng ta làm cách mạng".

- Trong tháng 9 và tháng 10: Bài viết của Nguyễn Ái Quốc nhan đề Những trò lố hay là Varen và Phan Bội Châu, đăng trên báo Le Paria, số 36-37. Thông qua một câu chuyện tưởng tượng, tác giả dựng lại "một cuộc chạm trán", "một cuộc đối mặt", "một tấn kịch" giữa Toàn quyền Đông Dương Varen, "con người đã phản bội giai cấp vô sản Pháp,... kẻ đã ruồng bỏ quá khứ, ruồng bỏ lòng tin, ruồng bỏ giai cấp mình", với Phan Bội Châu, "bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập..." của nhân dân Việt Nam.

* Tháng 9-1926

- Ngày 18: Nguyễn Ái Quốc viết bài Người cách mạng mẫu mực, nêu 12 điều đòi hỏi ở một người cách mạng, bao quát các mặt về lý tưởng, về tinh thần hy sinh, về phẩm chất đạo đức, về phương pháp công tác.

Đoạn mở đầu và cũng là lời kết luận, tác giả viết: "Sự nghiệp cách mạng rộng lớn và khó thực hiện; nó không thể do một người hay một nhà làm mà tốt được. Cách mạng của các nòi giống có mục đích là giải phóng các dân tộc yếu, sau tiến lên làm cách mạng thế giới, sẽ giải phóng toàn nhân loại khỏi ách đế quốc chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa". Để hoàn thành vẻ vang vai trò này, người cách mạng kiểu mẫu phải có đầy đủ và thực hiện tốt những điều đó.

- Trong tháng 9: Tại Quảng Châu, Nguyễn Ái Quốc lúc bấy giờ lấy tên là Vương đã giao nhiệm vụ cho Nguyễn Lương Bằng, một trong số anh em trong Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên vừa học xong lớp huấn luyện chính trị, về nước tổ chức đường dây giao thông Hải Phòng - Hương Cảng để đưa thanh niên trong nước ra ngoài và chuyển tài liệu, sách báo từ nước ngoài về nước.

Sau này, nhớ lại Những lần gặp Bác, đồng chí Nguyễn Lương Bằng kể về sự kiện trên như sau: "Hôm đó đồng chí Vương căn dặn nhiều điều... khi về nước, thì tìm gặp những bạn cũ ở quê nhà hay ở thành phố vẫn có tình thân với mình. Trong bất cứ câu chuyện gì, cũng gợi đến cảnh Pháp áp bức bóc lột. Nếu bà con tỏ ý đồng tình, thì hỏi: ta cứ để cho nó áp chế mãi sao? Bà con sẽ hỏi: sức đâu mà chẳng chịu? Nói: sức mạnh là ở đoàn kết, đoàn kết thì có sức mạnh lấy súng của giặc làm vũ khí của mình. Dần dần đưa bà con vào các phường họ, các hội ái hữu, tương tế. Người tích cực thì tổ chức vào Hội trước. Cứ thế mà mở rộng phong trào".

"Đồng chí Vương dặn dò tôi cặn kẽ, tỉ mỉ nhất là về vấn đề giữ bí mật. Trước khi chia tay, đồng chí Vương lại bảo tôi phải chú ý một điểm: Mình ở nước ngoài về, thường là có mật thám theo. Cho nên mới về nước, không nên đi lung tung ngay, chưa nên vào nhà ai vội. Không những thế, nếu cần còn phải đóng vai người chơi bời để mật thám không chú ý".

* Khoảng cuối tháng 7 đến cuối tháng 10 -1929

Rời tỉnh Sacôn Nakhôn, Nguyễn Ái Quốc đến tỉnh Nakhôn Phanom nằm kề sát bờ sông Mê Kông cách Thủ đô Băng Cốc 735km theo đường ôtô.

Tại tỉnh Nakhôn Phanom, Nguyễn Ái Quốc đã đi tuyên truyền vận động Việt kiều ở trung tâm huyện Thà U Then, trung tâm huyện Thạt Phanom và ở thị xã Nakhôn Phanom. Nơi hoạt động lâu nhất trong thời gian Người ở Nakhôn Phanom là làng Bản Mạy, còn có tên gọi là Nà Thoọc. Người đã xây dựng phong trào Việt kiều ở Bản Mạy trở thành một trong những địa điểm quan trọng của tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên.

Sau một thời gian ở Nakhôn Phanom, Nguyễn Ái Quốc đến huyện Amnạt Charơn, còn có tên gọi là Bùng, huyện Bùng, tỉnh Ubon Ratchathani (từ năm 1993, được nâng lên cấp tỉnh gọi là tỉnh Amnạt Charơn).

Tại tỉnh Amnạt Charơn, Người hoạt động chủ yếu ở huyện Bùng.

Rời Amnạt Charơn, Nguyễn Ái Quốc đến tỉnh Ubon Ratchathani, phía đông giáp sông Mê Kông, phía nam giáp Campuchia, cách Thủ đô Băng Cốc 575km theo đường xe lửa. Người hoạt động chủ yếu ở Bản Thà thuộc tỉnh Ubon Ratchathani. Tại đây, Nguyễn Ái Quốc đã sáng tác một bài thơ, giao cho đồng chí Nguyễn Tài ghi lại, sau đó đăng báo Thân ái:

            Hợp tác nề có anh thợ Vượng

            Tay nghề hay tính bướng cũng hay

            Những khi đi họp hàng ngày,

            Khi thì nói đổng, khi thì đòi ra.

            Chị khuyên bảo thiết tha khuyên bảo,

            Không nghe, coi táo bạo hung hăng.

            Rằng em chỉ muốn anh bằng người ta.

            Chị kiên nhẫn bẩy ba kiên nhẫn

            Làm cho anh đổi giận sang hiền

            Anh nghe lời vợ anh khuyên,

            Hội giao công việc anh chuyên cần làm

            Làm đúng đắn không ham lợi vặt,

            Nói như làm thẳng thắn phân minh.

            Một người trước bướng nay lành,

            Cả Hội hợp tác khen anh vô cùng.

            Tiếng chị Vượng khuyên chồng kết quả.

            Chị em đều hỉ hả mừng vui.

            Đăng lên mặt báo để rồi,

            Để rồi học tập, để rồi làm gương.

Nguyễn Ái Quốc còn đến tìm hiểu phong trào của Việt kiều ở thị xã Phi Mun, thuộc tỉnh Amnạt Charơn.

Tiếp đó Nguyễn Ái Quốc đến Mục Đa Hản, là một huyện của Nakhôn Phanom (từ năm 1982 được nâng lên thành tỉnh Mục Đa Hản) giao cho cán bộ tổ chức cơ sở xây dựng một địa điểm liên lạc và chuyển tài liệu báo chí về nước.

Từ Mục Đa Hản, Nguyễn Ái Quốc có ý định đi xuyên qua đất Lào để tiếp cận với phong trào trong nước nhưng không thực hiện được. Trong báo cáo ngày 18-2-1930, gửi Quốc tế Cộng sản, Nguyễn Ái Quốc có nhắc lại việc này: “Đã hai lần tôi cố gắng về An Nam, nhưng phải quay trở lại. Bọn mật thám và cảnh sát ở biên giới quá cẩn mật, đặc biệt là từ khi xảy ra vụ An Nam Quốc dân Đảng”.

Địa điểm cuối cùng trên đất Thái Lan mà Nguyễn Ái Quốc đã đặt chân đến là tỉnh Noọng Khai, nằm sát bờ sông Mê Kông đối diện với Thủ đô Viêng Chăn của nước Lào, cách Thủ đô Băng Cốc 616km. Tại đây, Nguyễn Ái Quốc thường ở và làm việc tại chùa Xỉ Xum Xưn. Đây là nơi Nguyễn Ái Quốc hẹn các đồng chí đang sinh hoạt trong chi bộ Viêng Chăn, vượt sông Mê Kông sang làm việc.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

* Tháng 9-1930

- Ngày 20: Nguyễn Ái Quốc viết tài liệu Phong trào cách mạng ở Đông Dương, nêu các sự kiện chi tiết về cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân chống đế quốc Pháp ngày càng trở nên quyết liệt. Người không chỉ tố cáo tội ác của đế quốc Pháp đàn áp dã man các cuộc đấu tranh mà còn âm mưu“chuẩn bị tấn công Liên Xô, tấn công cách mạng Trung Quốc và chuẩn bị một cuộc chiến tranh đế quốc trên Thái Bình Dương”. Người kêu gọi công nhân, nông dân toàn thế giới giúp đỡ công nhân, nông dân Đông Dương.

- Ngày 29: Nguyễn Ái Quốc viết Thư gửi Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, báo cáo về những cuộc đấu tranh từ ngày 11 đến ngày 17-9 của nông dân Thanh Chương, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Can Lộc, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh, Gia Định, Chợ Lớn, Tân An.

Người khẩn thiết yêu cầu“các đồng chí làm những việc có thể được để giúp đỡ các nạn nhân của cuộc đàn áp đẫm máu”.

Trong thư, Người cho biết:"Ba uỷ viên Trung ương từ Nam Kỳ đã tới đây - ngày 19-9, chờ các đồng chí từ Bắc Kỳ và Trung Kỳ tới"để dự Hội nghị Trung ương vào tháng sau.

Cuối thư, Người báo “đã viết thư sang Xiêm và Mã Lai khoảng một tháng trước đây, nhưng chưa nhận được trả lời”.

* Tháng 9- 1931

- Ngày 2: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ bảy. Công tố viên Phitroi thừa nhận việc bắt giam Tống Văn Sơ là bất hợp pháp, nhưng lệnh trục xuất thứ hai ngày 15 tháng 8 và việc giam giữ sau đó là hợp pháp.

Nguyễn Ái Quốc được luật sư Ph. Gienkin bênh vực bằng một lập luận: Không thể làm cho việc giam giữ bất hợp pháp được hợp pháp bằng việc ban hành một lệnh hợp pháp, ngay cả khi luật pháp cho phép. Ý kiến về điều này vẫn được bảo lưu.

- Ngày 11: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ tám.

Toà án đọc phán quyết: Trục xuất Tống Văn Sơ về Đông Dương theo lệnh trục xuất của Thống đốc Hồng Kông ngày 15/8.

Bảo vệ cho quyền lợi của Nguyễn Ái Quốc, luật sư Ph. Gienkin phản đối lệnh trục xuất này:"Luật Bảo thân (Habeas Corpus) cấm bắt lại một người vì cùng một lý do hoặc cùng một sự việc, sau khi người đó đã được phóng thích theo Luật Bảo thân và ở đây nguyên đơn phải được xem như đã được trắng án vì lệnh trục xuất thứ nhất là bất hợp pháp. Việc bắt giữ một người đang bị giam giữ bất hợp pháp là một việc làm bất hợp pháp, dù cho lệnh bắt giữ là hợp pháp".Lệnh trục xuất có kèm theo lệnh chỉ định tàu biển đi về hướng Đông Dương thực chất là một thủ đoạn dẫn độ, là sai luật.

Luật sư Ph. Gienkin tuyên bố sẽ kháng án lên Hội đồng Cơ mật.

- Ngày 12: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ chín.

Tại toà, luật sư của Nguyễn Ái Quốc phát biểu chống lại phán quyết của Toà án thực chất là muốn giao Người cho nhà đương cục Pháp, là trái với Luật Dẫn độ. Luật sư yêu cầu cho Tống Văn Sơ được tự lựa chọn nơi đến, yêu cầu hưởng quyền tự do công dân mà ông đã bị tước đoạt từ ngày 6 tháng 6 và phải trả cho ông số tiền là trên 5000 đôla.

Sau khi Toà nghe bản kháng án tám điểm của luật sư Ph. Gienkin và nghe lời phản đối của ông công tố Alabaxtơ, Toà án chấp nhận cho phép Tống Văn Sơ kháng án lên Hội đồng Cơ mật với điều kiện phải nộp hồ sơ trong thời hạn ba tháng.

- Ngày 13: Ngay sau Phiên toà thứ chín kết thúc một ngày, Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Thống đốc Hồng Kông xin được đi Anh mà không yêu cầu điều kiện gì, miễn là được bảo đảm an toàn. Sau đó, Thống đốc Hồng Kông đã gửi điện cho Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Anh biết về yêu cầu này, hỏi ý kiến có đồng ý giải quyết như thế không, và nếu đồng ý thì có muốn đặt điều kiện đặc biệt nào không?

Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Anh trong thư trả lời, gợi ý: Chỉ cần phóng thích, cho ông ta tự thu xếp rời Nhượng địa trong thời hạn ấn định, và làm thế nào để tránh được sự phản đối của Pháp.

* Khoảng mùa Thu đến cuối năm 1933

Ở Thượng Hải, Nguyễn Ái Quốc tiếp tục tìm cách bắt liên lạc với các tổ chức cách mạng và đồng chí của mình. Nhờ đọc báo, Người được biết một đoàn đại biểu từ Châu Âu đến Viễn Đông tuyên truyền chống chiến tranh đế quốc đang có mặt ở đây, trong đoàn có Pôn Vayăng Cutuyariê. Người liền viết thư gửi cho Pôn, thuê một chiếc xe du lịch đến tự tay bỏ vào thùng thư trước nhà bà Tống Khánh Linh để nhờ bà chuyển giúp tới Pôn Vayăng Cutuyariê.

Vài hôm sau, Nguyễn Ái Quốc gặp Pôn Vayăng Cutuyariê. Người kể cho Pôn Vayăng Cutuyariê biết hoàn cảnh khó khăn của mình. Còn Vayăng Cutuyariê nói cho Nguyễn Ái Quốc rõ tình hình phong trào cách mạng Đông Dương và phong trào cách mạng thế giới thời gian qua. Mấy ngày sau cuộc gặp gỡ này, Nguyễn Ái Quốc đã chắp được liên lạc với đoàn thể. Sau này, Người có dịp kể lại nỗi vui mừng của Người lúc ấy:

“Ba năm lưu lạc linh đinh,

Nay đà trở lại trong đại gia đình công nông”.

*  Khoảng cuối tháng 9-1934:Nguyễn Ái Quốc được Ban Phương Đông gửi đến điều dưỡng tại nhà an dưỡng Ximêít ở vùng Crưm.

* Ngày 25- 9-1935:Nguyễn Ái Quốc cùng với Nguyễn Thị Minh Khai, Tú Hưu dự Đại hội lần thứ VI Quốc tế Thanh niên, khai mạc tại Trụ sở các công đoàn Liên Xô. Tại Đại hội, Nguyễn Ái Quốc đã trả lời nhà văn I. Êrenbua khi được hỏi cảm nghĩ về mùa xuân này:“Tôi chỉ có một mong ước là sớm trở về Tổ quốc tôi”.

* Ngày 29- 9- 1938 :Nguyễn Ái Quốc rời khỏi biên chế của Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa.

* Sau ngày 20- 9-1939:Với bí danh Hồ Quang, Nguyễn Ái Quốc rời Hoành Dương, tỉnh Hồ Nam đi Quế Lâm (Quảng Tây, Trung Quốc).

* Tháng 9-1940

- Ngày 14: Nguyễn Ái Quốc đề tặng Phương Sĩ Tân bốn chữ Hán: "Hữu chí cánh thành" (Có chí thì nên). Ký tên Hồ Quang.

- Sau ngày 22: Nguyễn Ái Quốc đưa ra nhận định: Đồng minh sẽ thắng. Nhật, Pháp ở Đông Dương chóng chày sẽ bắn nhau. Việt Nam sẽ giành được độc lập. Chiến tranh du kích dần dần phát triển với những vũ khí thô sơ, gươm, giáo mác và một số ít khẩu súng cướp được của giặc...

- Cuối tháng: Nguyễn Ái Quốc cho người bắt liên lạc với ông Hồ Học Lãm. Sau khi tiếp xúc với Trương Bội Công, ông Lãm thông báo rằng thời cơ về nước đã tới.

Người cử cán bộ đi Liễu Châu gặp Trương Bội Công và đi Quế Lâm gặp Lý Tế Thâm.

* Tháng 9-1941

- Ngày 1: Bài ca Phụ nữ của Nguyễn Ái Quốc gồm 20 câu, đăng trên báo Việt Nam Độc lập. Sau khi nêu những tấm gương anh hùng của phụ nữ Việt Nam từ Bà Trưng, Bà Triệu đến Nguyễn Thị Minh Khai, Người kêu gọi chị em phụ nữ Việt Nam đoàn kết đấu tranh:

... “Chị em cả trẻ đến già,

Cùng nhau đoàn kết đặng mà đấu tranh.

Đua nhau vào hội Việt Minh

Trước giúp nước, sau giúp mình mới nên.

Làm cho thiên hạ biết tên

Làm cho rõ mặt cháu Tiên, con Rồng”.

- Ngày 21: Bài thơ Trẻ con của Nguyễn Ái Quốc gồm 20 câu, đăng trên báo Việt Nam độc lập. Bài thơ miêu tả cuộc sống tôi đòi của thiếu nhi Việt Nam dưới ách giặc Nhật, giặc Tây:

... “Chẳng may vận nước gian nan,

Trẻ em cũng bị bực thân cực lòng”...

Và kêu gọi thiếu nhi Việt Nam:

“Vậy nên con trẻ nước ta

Phải đoàn kết lại để mà đấu tranh!

Kẻ lớn cứu quốc đã đành,

Trẻ em cũng phải ra dành một vai.

Bao giờ đánh đuổi Nhật, Tây,

Trẻ em ta sẽ là bầy con cưng”.

* Từ ngày 29- 8, đến ngày 24- 9-1942

Hồ Chí Minh bị giam tại nhà lao huyện Tĩnh Tây. Người viết 22 bài thơ: Bài 1:

"Thân thể ở trong lao,

Tinh thần ở ngoài lao;

Muốn nên sự nghiệp lớn,

Tinh thần càng phải cao" .

Bài 2: Khai quyển; bài 3: Tại Túc Vinh nhai bị khấu lưu (Bị bắt giữ ở phố Túc Vinh); bài 4: Nhập Tĩnh Tây huyện ngục (Vào nhà ngục huyện Tĩnh Tây); bài 5 - 6 - 7: Thế lộ nan (Đường đời hiểm trở, 3 bài); bài 8 - 9: Tảo (Buổi sớm, 2 bài); bài 10: Ngọ (Buổi trưa); bài 11: Vấn thoại(Lời hỏi); bài 12: Ngọ hậu (Quá trưa); bài 13: Vãn (Chiều hôm); bài 14: Tù lương (Cơm tù); bài 15: Nạn hữu xuy địch (Người bạn tù thổi sáo); bài 16 - 17: Cước áp (Cái cùm, 2 bài); bài 18 - 19 - 20: Học dịch kỳ (Học đánh cờ, 3 bài); bài 21: Vọng nguyệt (Ngắm trăng); bài 22:Phân thuỷ (Chia nước).

- Ngày 25 (Tết Trung thu): Tại nhà giam Tĩnh Tây, Hồ Chí Minh viết hai bài thơ: Bài 23 - 24: Trung thu (Trung thu).

- Từ ngày 26 - 9, đến ngày 9 - 10: Hồ Chí Minh viết các bài thơ: Bài 25: Đổ (Đánh bạc); bài 26: Đổ phạm (Tù cờ bạc); bài 27: Nạn hữu Mạc mỗ (Bạn tù họ Mạc); bài 28: Nạn hữu nguyên chủ nhiệm L. (Bạn tù L. nguyên là chủ nhiệm).

* Tháng 9-1943

Trong nhà giam của Cục Chính trị Đệ tứ chiến khu, Hồ Chí Minh viết các bài thơ: Bài 131: Tình thiên (Trời hửng); bài 132: Khán “Thiên gia thi” hữu cảm (Cảm tưởng đọc “Thiên gia thi”); bài 133: Tức cảnh (Tức cảnh).

Trong những ngày này, được phép đọc sách báo, Người đã có những trang bút ký “Mục đọc sách”, “Mục đọc báo” ghi chen vào những trang thơ.

- Trước ngày 10: Trong nhà giam của Cục Chính trị Đệ tứ chiến khu, Hồ Chí Minh nghĩ ra một lối ghi tốc ký chữ quốc ngữ.

- Ngày 10: Hồ Chí Minh được trả lại tự do. Người viết bài thơ 134: Kết luận (Kết luận), khép lại tập Ngục trung nhật ký.

- Sau ngày 10: Hồ Chí Minh được trả lại tự do nhưng vẫn bị quản chế. Sức khoẻ Người giảm sút: Mắt bị mờ, chân đi không vững. Người vừa tự tập luyện để phục hồi sức khoẻ, vừa tìm cách liên hệ với những tổ chức chống phát xít Nhật và thực dân Pháp của người Việt Nam ở Liễu Châu, đồng thời tìm cách chắp nối liên lạc với Trung ương Đảng ở trong nước.

Cách rèn luyện của Người là ra sức tập leo núi, tập nhìn vào bóng tối... để cho chân được vững, mắt được sáng. Người tự nhủ “Một chiến sĩ bị bệnh tê thấp thì còn làm gì được”.

- Khoảng giữa tháng: Ở Liễu Châu (Quảng Tây, Trung Quốc), Hồ Chí Minh viết lên mép trắng của một tờ Quảng Tây nhật báo bài thơ tứ tuyệt bằng chữ Hán:

Vân ủng trùng sơn, sơn ủng vân,

Giang tâm như kính tịnh vô trần;

Bồi hồi độc bộ Tây phong lĩnh,

Dao vọng Nam thiên ức cố nhân.

Kèm mấy dòng chữ Hán với nội dung:“Chúc chư huynh ở nhà mạnh khoẻ và cố gắng công tác. Ở bên này bình yên”.Người gửi được tờ báo cùng với một bức thư về nước.

* Tháng 9-1944

Hồ Chí Minh đến khu Hạ Đống (huyện Long Châu), tiếp giáp với Việt Nam, trú chân trong trường tiểu học của khu. Lúc này, Người và những người cùng đi đều đang mặc quân phục Quốc dân Đảng. Người đến xóm Nà Tạo tìm Nông Kỳ Chấn, nhờ lo giúp quần áo để thay. Rời Hạ Đống, Người gửi lại một tấm chăn quân dụng và một số sách vở giấy tờ, nhờ Nông Kỳ Chấn giữ hộ.

Rời khu Hạ Đống, Hồ Chí Minh và những người cùng đi đến Thuỷ Khẩu Quan, giáp biên giới. Bị lính canh ải của Quốc dân Đảng Trung Quốc khám xét và làm khó dễ, Người gọi điện cho Phòng đốc sát quân cảnh Long Châu, nhờ Tăng Thiên Tiết can thiệp và đã được phép đi qua.

Cuối tháng, Hồ Chí Minh trở về Pác Bó (Cao Bằng). Sau khi nghe báo cáo về việc Liên uỷ Cao - Bắc - Lạng quyết định khởi nghĩa giành chính quyền ở địa phương, Người chỉ thị hoãn cuộc khởi nghĩa để tránh những khó khăn tổn thất khi việc chuẩn bị ở các nơi chưa đầy đủ.

* Tháng 9-1945

- Ngày 1: Lúc 16 giờ 30, Hồ Chí Minh mời A.Pátti và Grélecki dự bữa cơm thân mật trước ngày lễ Độc lập của Việt Nam tại Bắc Bộ phủ. Cùng dự tiếp có Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Hoàng Minh Giám.

Với một giọng thân mật, Hồ Chí Minh tỏ lòng biết ơn đối với những người bạn Mỹ về sự ủng hộ vật chất và tinh thần mà phong trào giải phóng dân tộc của Việt Nam đã nhận được trong mấy năm gần đây, đặc biệt là cảm ơn sự giúp đỡ của Cơ quan phục vụ chiến lược (OSS). Người cũng nhắc đến Tướng Chennault, Đại tá Helliwell, Glass, các Thiếu tá Thomas và Holland cùng những người khác trong toán công tác của họ. Người tỏ ý mong rằng tinh thần "hợp tác hữu ái" đó sẽ tiếp tục phát triển trong các năm tới.

Trong cuộc trò chuyện, Người cũng biểu thị cho người Mỹ và các nước Đồng minh biết lòng tin tưởng và quyết tâm không gì lay chuyển nổi của nhân dân Việt Nam để tự giải phóng mình thoát khỏi"mọi sự cai trị của bên ngoài, dù cho đó là của Pháp, Nhật, Trung Quốc hay bất kỳ ai".Người cũng nói cho người Mỹ hiểu:phong trào dân tộc của Việt Nam bao gồm một cách dân chủ tất cả các đảng phái cách mạng Việt Nam. Người công nhận Đảng Cộng sản Đông Dương là nhân tố lãnh đạo phong trào dân tộc đó, nhưng các đảng viên trước hết là những người yêu nước, sau đó mới là đảng viên của Đảng.

Người cũng nói về nạn đói cuối năm 1944 đầu năm 1945 và đề nghị Chính phủ Mỹ yêu cầu quân đội Tưởng vào Việt Nam phải mua bán chứ không được trưng thu các vật phẩm và lương thực trong thời gian họ ở đây để tránh gây ra tình hình người Việt Nam bắt buộc phải tiến hành chiến tranh đối với người Trung Quốc để bảo vệ cuộc sống và gia đình họ.

Pátti nhận lời sẽ chuyển yêu cầu đó của Chính phủ Hồ Chí Minh về Mỹ.

Buổi tiếp kiến kéo dài đến 19 giờ 30 trong không khí cởi mở, thẳng thắn và thân tình.

- Ngày 2: Lúc 14 giờ, trong cuộc mít tinh tại vườn hoa Ba Đình, Hà Nội, trước hàng chục vạn đồng bào Thủ đô, trên diễn đàn cao và trang nghiêm, Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Người thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trịnh trọng tuyên bố với thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Sau khi Chính phủ lâm thời làm lễ tuyên thệ và nhân dân thề một lòng ủng hộ Chính phủ do Hồ Chí Minh lãnh đạo, Người nói:“Độc lập tự do là của quý báu, quý giá vô ngần, ta đã khổ sở trong bao nhiêu năm mới giành được, cần phải cố gắng giữ gìn, bảo vệ”.

19 giờ, Hồ Chí Minh họp với đại biểu các tỉnh.

Cùng ngày, Người gửi thư cho toàn thể Hoa kiều ở Việt Nam. Bức thư có đoạn:“Tôi xin thay mặt Chính phủ nhân dân lâm thời Việt Nam và toàn dân Việt Nam đưa bàn tay nồng nhiệt hoan nghênh anh em Hoa kiều sinh sống trên đất nước ta, mong rằng anh em hai nước chúng ta thân mật đoàn kết, có việc gì thì giải quyết với nhau theo nguyên tắc hợp pháp, hợp lý với thái độ kính trọng nhường nhịn lẫn nhau, không được vì những việc tranh chấp nhỏ của cá nhân mà gây điều bất hạnh ngăn cách giữa hai dân tộc”.

- Ngày 3: Sáng, tại Bắc Bộ phủ (trụ sở tạm thời của Chính phủ), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Phiên họp được tiến hành giản đơn, không có nghi thức.

Người trình bày trước Hội đồng Chính phủNhững nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoàbao gồm sáu vấn đề:

1. Giải quyết nạn đói. Người đề nghị Chính phủ"phát động một chiến dịch tăng gia sản xuất. Trong khi chờ đợi ngô, khoai và những thứ lương thực phụ khác, phải ba bốn tháng mới có, tôi đề nghị mở một cuộc lạc quyên. Mười ngày một lần, tất cả đồng bào chúng ta nhịn ăn một bữa. Gạo tiết kiệm được sẽ góp lại phát cho người nghèo".

2. Giải quyết nạn dốt."Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, tôi đề nghị mở một chiến dịch để chống nạn mù chữ".

3. Phải có một hiến pháp dân chủ. Người đề nghị Chính phủ"tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống, v.v".

4. Phải giáo dục nhân dân trừ bỏ những thói xấu do chế độ thực dân đã dùng mọi thủ đoạn để đầu độc và hủ hoá dân ta, Người đề nghị"mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: cần, kiệm, liêm, chính".

5. Đề nghị bỏ ngay ba thứ thuế: Thuế thân, thuế chợ, thuế đò và"tuyệt đối cấm hút thuốc phiện".

6. Đề nghị Chính phủ ta tuyên bố:Tín ngưỡng tự do và Lương - Giáo đoàn kết.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra thông báoVề việc tiếp chuyện đại biểu các đoàn thể. Trong thông báo, Người lưu ý:

“1. Gửi thơ nói trước, để tôi sắp thì giờ, rồi trả lời cho bà con, như vậy thì khỏi phải chờ đợi mất công.

2. Mỗi đoàn đại biểu, xin chớ quá 10 vị.

3. Mỗi lần tiếp chuyện, xin chớ quá 1 tiếng đồng hồ".

Buổi chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ácsimét Patti tại Bắc Bộ phủ (nay là Nhà khách Chính phủ, 12 phố Ngô Quyền, Hà Nội). Người thông báo: Hội đồng Chính phủ lâm thời đã họp vào buổi sáng, thông qua một chương trình công tác gồm sáu điểm.

Nhắc đến sự kiện ngày 2/ 9 quân Pháp đã gây rối ở Sài Gòn, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rõ để các nhà chức trách Đồng minh biết rằng, dù đảng nào hay nhóm nào gây ra cuộc rối loạn thì Việt Minh sẽ có trách nhiệm đảm bảo không để cho tình hình đó tái diễn.

- Ngày 4: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh trò truyện với ông Đặng Thai Mai. Người hỏi thăm chuyện  gia đình, hỏi về ông nội, bà nội ông Đặng Thai Mai. Sau đó, Người kể chuyện về người chú ruột của ông Mai là Đặng Thúc Hứa (ông Hai Cày) khi hai người cùng sống và hoạt động ở Xiêm. Lúc sau Người nói: Bác bận lắm, chỉ gặp chú một lát thôi. Chú còn yếu lắm, phải lo mà chữa bệnh. Khoẻ rồi ra giúp nước.

- Ngày 5: Lúc 8 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Cựu hoàng Bảo Đại (tức Vĩnh Thuỵ) vừa từ Huế ra trong khoảng 1 giờ.

Sau 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ông Phạm Khắc Hoè, người cùng ông Vĩnh Thuỵ đi từ Huế ra Hà Nội.

15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm ông Vĩnh Thuỵ, ở số nhà 51, Đại lộ Gămbétta (nay là số nhà 51, phố Trần Hưng Đạo), Hà Nội.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọi quốc dân. Toàn văn như sau:

"Quốc dân đồng bào!

Nhân dân Việt Nam hoan nghênh quân Đồng minh kéo vào Việt Nam để tước khí giới quân Nhật, nhưng cương quyết phản đối quân Pháp kéo vào Việt Nam, vì mục đích của họ chỉ là hãm dân tộc Việt Nam vào vòng nô lệ một lần nữa.

Hỡi đồng bào!

Hiện một số quân Pháp đã lọt vào nước ta. Đồng bào hãy sẵn sàng đợi lệnh Chính phủ để chiến đấu!

Chủ tịch Hồ Chí Minh”

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các phóng viên báo chí trong nước. Trả lời câu hỏi của các nhà báo về tiểu sử và hoạt động cách mạng của Chủ tịch, Người nói:“Từ khi ra đời, tôi đã thấy nước mình bị nô lệ. Không muốn sống cảnh nô lệ nữa, ngay từ thuở thiếu niên, tôi đã đấu tranh để giải phóng đất nước. Có lẽ đó là công lao duy nhất của tôi”.

19 giờ, Người tiếp đoàn đại biểu Uỷ ban Văn hoá lâm thời Bắc Bộ. Nói chuyện với các đại biểu về nhiệm vụ của văn hoá trong giai đoạn nước nhà mới giành được độc lập, Người nói:“Tôi mong rằng các ngài trong giới văn hoá nhận thấy rõ nhiệm vụ của các ngài trong lúc này là: củng cố nền độc lập của Việt Nam, sửa soạn gây dựng cho đất nước một nền văn hoá mới... Bổn phận của các ngài là lãnh đạo tư tưởng của quốc dân, đấu tranh cho nền độc lập và kiến thiết một nền văn hoá mới. Cái văn hoá mới này phải cần phải có tính cách khoa học, tính cách đại chúng, thì mới thuận với trào lưu tiến hoá của tư tưởng hiện đại”.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửiThông điệpcho Tưởng Giới Thạch. Toàn văn như sau:

“Kính gửi Tổng tư lệnh Tưởng Giới Thạch,

Quân đội Trung Hoa tới Yên Bái bị một bọn cướp công kích, bọn cướp lấy danh hiệu của Việt Minh. Chính phủ lâm thời Dân chủ Cộng hoà Việt Nam đã tức khắc phái quân đến giúp đỡ quân Trung Hoa và tiễu trừ bọn cướp.

Xin kính chúc Tổng Tư lệnh”.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 14-SL về cuộc Tổng tuyển cử để bầu ra Quốc hội. Sắc lệnh gồm bảy điều, quy định: Trong thời hạn hai tháng kể từ ngày ký Sắc lệnh này sẽ mở cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc dân đại hội. Tất cả công dân Việt Nam, cả trai và gái, từ 18 tuổi trở lên, đều có quyền tuyển cử và ứng cử, một Uỷ ban dự thảo Hiến pháp bảy người sẽ được thành lập...

- Ngày 10: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì bữa tiệc "chào mừng" tướng Tiêu Văn (một bộ hạ tin cậy của Trương Phát Khuê vừa từ Trung Quốc đến Việt Nam). Ácsimét Patti cũng được mời tới dự.

Chủ tịch Hồ Chí Minh dùng tiếng Trung Quốc nói đôi lời chào mừng ngắn gọn, sau đó giới thiệu ông Chu Văn Tấn phát biểu.

Tiêu Văn cảm ơn sự qúi mến khách của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sau đó, Người mời Tiêu Văn sang phòng bên cạnh để nói chuyện riêng.

Sau khi Tiêu Văn ra về, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện thêm với ácsimét Patti, Người dự đoán không thể tránh khỏi một cuộc chiến tranh trong tương lai.

- Trước ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp Trưởng phái đoàn quân sự
số 5 kiêm Uỷ viên Cộng hoà Pháp tại Đông Dương  J. Xanhtơny.

- Ngày 11: BàiCách tổ chức các Uỷ ban nhân dâncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh (ký bút danh Chiến Thắng) đăng trên báoCứu quốc, số 40, giới thiệu về tính chất, cách tổ chức và nhiệm vụ của Uỷ ban nhân dân các cấp cùng các thành viên trong Uỷ ban.

Kết luận, bài báo viết:"Xem như trên, Uỷ ban nhân dân tổ chức và làm việc theo một tinh thần mới, một chế độ dân chủ mới, khác hẳn các cơ quan do bọn thống trị cũ đặt ra".

- Ngày 13: Lúc 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ khai giảng Trường Quân chính Việt Nam (trước là Trường Quân chính kháng Nhật). Người nhận làm hiệu trưởng của Trường và căn dặn họcviên "chớ quên rằng làm cách mạng là vì Tổ quốc, vì dân tộc", phải cố gắng rèn luyện, nắm chắc mục tiêu bảo vệ nền độc lập dân tộc, có tinh thần anh dũng hy sinh, xung phong, chịu kham khổ, nhẫn nại và phải chống thói quan liêu.

Sau 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đại biểu các tôn giáo (Gia tô giáo, đạo Phật, đạo Cao Đài). Người nói:“Dân tộc giải phóng thì tôn giáo mới được giải phóng. Lúc này chỉ có quốc gia mà không phân biệt tôn giáo nữa, mỗi người đều là công dân của nước Việt Nam và có nhiệm vụ chiến đấu cho nền độc lập hoàn toàn của Tổ quốc”.

13 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm và dự Lễ kỷ niệm Lý Bát Đế tại làng Đình Bảng, Bắc Ninh.

Sau khi thắp hương làm lễ trước bàn thờ Lý Bát Đế, Người nói chuyện với bà con đến dự lễ: “Chắc đồng bào ta cũng biết ở Nam Bộ, chúng ta đang đánh giặc ngoại xâm; ở Bắc Bộ, đồng bào nhiều tỉnh bị nạn lụt, hạn hán, thật là đói khổ. Vậy bổn phận của chúng ta là phải ủng hộ đồng bào Nam Bộ, giúp đỡ đồng bào Bắc Bộ. Như thế là đồng bào đã giúp Chính phủ giữ cho nền độc lập được vững vàng. Bây giờ, Chính phủ là Chính phủ của dân thì chắc các cụ cũng nên thể theo ý dân, và nên hết sức cần kiệm cho xứng đáng là dân con trong lúc Tổ quốc đang lâm nạn”.

14 giờ 30, Người rời Đình Bảng về Hà Nội.

16 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ông Nguyễn Tường Phượng (tạp chíTri Tân), Người nói: Văn hoá với chính trị có quan hệ chặt chẽ với nhau. Có chính trị mới có văn hoá, xưa kia chính trị bị đàn áp, nền văn hoá của ta vì thế không nảy sinh được. Nay nước ta đã độc lập, tinh thần được giải phóng, cần có một nền văn hoá hợp với khoa học và hợp cả với nguyện vọng của dân.

Cùng ngày, Người còn tiếp đại biểu của nhóm Thanh niên cựu binh sĩ Hà Nội.

- Ngày 15: Nhân dịp Tết Trung Thu, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thiếu nhi cả nước. Bức thư có đoạn:“Các em vui cười hớn hở, Già Hồ cũng vui cười hớn hở với các em. Đố các em biết vì sao? Một là vì Già Hồ rất yêu mến các em. Hai là vì Trung thu năm ngoái, nước ta còn bị áp bức, các em còn là bầy nô lệ trẻ con. Trung thu năm nay, nước ta đã được tự do và các em đã thành những người tiểu quốc dân của một nước độc lập... Trung thu này, Già Hồ không có gì gửi tặng các em. Chỉ gửi tặng các em một trăm cái hôn thân ái".

- Ngày 16: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng Lư Hán.

Trong cuộc gặp, Lư Hán nêu lên nhiều vấn đề như: Tỉ giá hối đoái giữa đồng đôla với đồng quan kim của Trung Quốc, vấn đề các đường giao thông nối liền với Hải Phòng và biên giới Việt - Trung phải được sửa chữa, vấn đề cung cấp lương thực cho quân đội chiếm đóng, vấn đề xung đột giữa người Việt Nam với quân đội Tưởng.

Cuối buổi tiếp, Lư Hán nói rõ sự có mặt của Trung Quốc ở Đông Dương là vấn đề"thuần tuý quân sự và nhằm đáp ứng lại yêu cầu của các cường quốc Đồng minh để giải giáp và hồi hương quân Nhật".Nhiệm vụ đó sẽ kết thúc khi hoàn thành công việc trên.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào toàn quốc nhân dịp“Tuần lễ vàng”.Trong thư, Người nêu rõ ý nghĩa của“Tuần lễ vàng”và kêu gọi mọi người, nhất là các nhà giàu có, tích cực quyên góp vàng để phụng sự Tổ quốc, để xứng đáng với sự hy sinh phấn đấu của các chiến sĩ trên các mặt trận.

Trong ngày, Người lấy danh nghĩa"một người đồng chí già" viết thư gửi các đồng chí ở Nghệ An"để san sẻ ít nhiều kinh nghiệm". Sau khi khẳng định những thắng lợi to lớn của cách mạng nước ta, Người nói rõ những khó khăn của việc xây dựng chế độ mới và những khuyết điểm của cán bộ địa phương như “chật hẹp và bao biện”, “lạm dụng hình phạt”, “kỷ luật không đủ nghiêm”, “lên mặt làm quan cách mạng”...đã làm cho dân oán đến Chính phủ và Đoàn thể... Bức thư có đoạn:"Những khuyết điểm trên, nhỏ thì làm cho dân chúng hoang mang, lớn thì làm cho nền đoàn kết lay động.

Chúng ta phải lập tức sửa đổi ngay,

Chúng ta không sợ có khuyết điểm,

Chúng ta chỉ sợ không có quyết tâm sửa đổi,

Chúng ta phải lấy lòng “chí công vô tư”.

Chúng ta phải hiểu rõ và theo đúng chính sách của Chính phủ thì những khuyết điểm nói trên sẽ dễ sửa đổi và sự toàn dân đoàn kết sẽ càng vững vàng”.

- Ngày 18: Lúc 10 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp khoảng 30 nhà tư sản có tiếng ở Hà Nội. Người động viên các vị có tài sản lớn nên hăng hái đóng góp để cho“Tuần lễ vàng”ở Thủ đô có kết quả và để tỏ rõ cho thế giới biết người Việt Nam đồng lòng giúp nước.

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng Galơgơ (Gallagher), Trưởng đoàn phái bộ Mỹ tại Hà Nội.

- Ngày 19: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Chính phủ là công bộc của dân, ký bút danh Chiến Thắng, đăng trên báoCứu quốc, số 46. Bài báo khẳng định:"Các công việc của Chính phủ làm phải nhằm vào một mục đích duy nhất là mưu tự do hạnh phúc cho mọi người. Cho nên Chính phủ nhân dân bao giờ cũng phải đặt quyền lợi dân lên trên hếtthảy. Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc gì có hại cho dân thì phải tránh".Chính vì vậy, Uỷ ban nhân dân các cấp "là hình thức Chính phủ địa phương" phải chọn những người công tâm, trung thực, sốt sắng với quyền lợi của dân chúng, có năng lực làm việc, được nhân dân tín nhiệm, không lợi dụng chức vụ để hà hiếp, sách nhiễu dân và phải thực hiện tự do dân chủ cho dân chúng.

Buổi tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp Nguyễn Tường Tam, thủ lĩnh Đảng Đại Việt.

Nguyễn Tường Tam đề nghị hợp nhất Đại Việt của ông với Việt Minh, nhưng đề nghị đó không được chấp nhận.

- Ngày 20: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp mặt của các đại biểu các sĩ quan Bảo an binh cũ ủng hộ Chính phủ. Tại cuộc gặp, Người nói: “Lòng người thì đồng mà hoàn cảnh không đồng, tỷ như có người muốn cúng vàng vào Quỹ Độc lập mà không có vàng, có người muốn xung vào quân đội mà yếu đuối quá. Có thể nói tấm lòng nhiệt thành ái quốc của các bạn ai cũng rõ, nhưng vì hoàn cảnh khác nhau, các bạn phải gắng giúp Chính phủ những cái có thể được. Hoặc lăn lộn trong bộ đội hoặc về tham gia giúp đỡ ở địa phương. Chính phủ lúc nào cũng chăm lo đến nhân tài của Tổ quốc”.

16 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo về việc gặp các ông Tiêu Văn, Hoàng Cường và một số nhân vật trọng yếu Trung Hoa. Người cho biết những đề nghị của phía Trung Hoa, thời hạn tước khí giới quân Nhật và những khó khăn giữa hai bên (Việt Nam  - Trung Hoa) nên giải quyết ôn hoà với nhau.

Trong đêm Trung thu đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh một lần nữa gửi thư cho thiếu nhi Việt Nam. Lời thư viết:

“Các em,

... Tết Trung thu là của các em. Mà cũng là một cuộc biểu tình của các em để tỏ lòng yêu nước và để ủng hộ nền độc lập.

Các em phải ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng; đối với bầu bạn phải yêu kính. Các em phải thương yêu nước ta. Mong các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do”.

Cùng ngày, Người còn lấy danh nghĩa "một người bạn già" viếtThư gửi các vị phụ lão. Bức thư có đoạn: “Con cháu ta, thanh niên sức khoẻ thì gánh việc nặng, chúng ta già cả, không làm được công việc nặng nề, thì khua gậy đi trước, để khuyến khích bọn thanh niên và san sẻ những kinh nghiệm của chúng ta cho họ. Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thành đoàn kết trước để làm gương cho con cháu ta”.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 34 về việc lập Uỷ ban dự thảo Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà để đệ trình Quốc hội, gồm bảy vị: Hồ Chí Minh, Vĩnh Thuỵ, Đặng Thai Mai, Vũ Trọng Khánh, Lê Văn Hiến, Nguyễn Lương Bằng, Đặng Xuân Khu.

- Ngày 21: Lúc 19 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ để xem xét vấn đề lao động (việc sử dụng và thải hồi công nhân); tài chính (lập ngân sách, bãi bỏ viên chức xấu và những điều bất công về lương bổng); thái độ của Pháp, Quốc dân Đảng Trung Hoa và Mỹ đối với Chính phủ; yêu sách của Nhật ở địa phương.

Về việc quân Đại Việt ở Vĩnh Yên xin hàng, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn nên thu xếp nhanh chóng và lấy lượng khoan hồng để đối xử với họ.

- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng  E. Galơgơ, Trưởng đoàn phái bộ Mỹ. Cùng dự có L.A. Patti.

Người hỏi ý kiến người Mỹ về việc người Pháp đề nghị có cuộc gặp gỡ và cho biết vấn đề đó cũng đã được trao đổi với tướng Lư Hán.

Người cũng cho biết sẽ gặp gỡ nếu người Pháp đồng ý hội họp ở Trung Quốc và có một quan chức Mỹ tham gia như một quan sát viên.

17 giờ 15, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc gặp đại diện của tướng Lư Hán để dàn xếp một số việc xảy ra(quân đội của Quốc dân Đảng vô cớ tước vũ khí quân đội Việt Nam ở Sơn La và Yên Bái, đuổi nhân viên Việt Nam ở ga Yên Viên, v.v.).Về việc giao thiệp với Mỹ, Người cho biết Mỹ sẵn sàng thương lượng với ta.

Tại cuộc họp này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị Chính phủ nên ra thông cáo về việc Chính phủ sắp mở cửa lại Trường Đại học Việt Nam.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp tướng Lư Hán, tỏ ý bất bình về hành động xâm lược của Pháp ở miền Nam và đề nghị Trung Quốc không làm như vậy đối với miền Bắc.

- Ngày 24: Lúc 19 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo cho biết người Mỹ muốn được chụp ảnh và xin tiểu sử các ông bộ trưởng; họ còn nói nên in nhiều ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh để tuyên truyền. Cuối cuộc họp, Người căn dặn cần giữ bí mật những điều bàn bạc trong Hội đồng Chính phủ.

- Ngày 25: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư mời thiếu tá Mỹ A.Pátti (A.Patti) và ông Cáptơních (Capthenique), ông Cơnáp (Knapp) tới dự bữa cơm thân mật vào lúc 19 giờ 30, tại nhà số 8, phố Lê Thái Tổ (Hà Nội).

Trong bữa cơm, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói đến tình hình"cuộc chiến tranh không tuyên bố"giữa Pháp và Việt Nam đã bắt đầu và"cuộc xung đột công khai"cũng không còn xa nữa.

Người còn nói với Pátti rằng nhân dân Việt Nam đang "triển khai kế hoạch hoạt động chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh lâu dài chống người Pháp".

Người tỏ ý tiếc khi biết tin Đoàn OSS sắp rời khỏi Hà Nội và Người nhờ chuyển một bức thư tới Tổng thống Mỹ Tơruman thông báo về những việc làm sai trái của người Anh ở miền Nam Việt Nam như cấm các báo chí, cung cấp vũ khí và đạn dược cho người Pháp, tước vũ khí các lực lượng cảnh sát Việt Nam. Bức thư có đoạn:

"Các biện pháp này là một sự vi phạm rõ ràng đến những quyền tự nhiên của nhân dân Việt Nam, đe doạ trực tiếp nền an ninh trong nước, và là nhân tố làm mất ổn định và hoà bình ở Đông Nam Á.

Chính phủ lâm thời Cộng hoà Việt Nam phản đối mạnh mẽ và yêu cầu Ngài can thiệp với các nhà chức trách Anh bãi bỏ các biện pháp nói trên".

16 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc Người đã gặp phóng viên Hãng Thông tấnAssociated Pressvà nói cho họ biết Chính phủ Việt Nam vẫn tôn trọng những quyền lợi đặc biệt của người Pháp ở Việt Nam.

Khi bàn về việc cứu tế, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo, sáng hôm nay đã có cuộc họp giữa người Mỹ, người Pháp và người Việt Nam về việc chở gạo từ miền Nam ra miền Bắc. Người Pháp muốn độc quyền chở và phân phối gạo. Người cho biết sẽ nói với người Mỹ không để người Pháp một mình làm việc đó. Để cứu đói, Người sẽ kêu gọi quốc dân mỗi tuần nhịn ăn một bữa để lấy gạo giúp đồng bào. Mỗi tuần, mỗi người để ra một bơ gạo giúp đồng bào đói.

- Ngày 26: Qua Đài phát thanhTiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào Nam Bộ nhân vụ thực dân Pháp được quân đội Anh giúp sức đã nổ súng đánh chiếm trụ sở Uỷ ban nhân dân Nam Bộ tại Sài Gòn (nay là thành phố Hồ Chí Minh), ngày 23-9-1945. Trong thư có đoạn:“Tôi chắc và đồng bào cả nước đều chắc vào lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam Bộ. Chúng ta nên nhớ lời nói oanh liệt của nhà đại cách mạng Pháp: “Thà chết tự do hơn sống nô lệ.

Tôi chắc và đồng bào Nam Bộ cũng chắc rằng Chính phủ và toàn quốc đồng bào sẽ hết sức giúp những chiến sĩ và nhân dân hiện đang hy sinh tranh đấu để giữ vững nền độc lập của nước nhà”.

Người còn căn dặn thêm:“Đối với những người Pháp bị bắt trong lúc chiến tranh, ta phải canh phòng cẩn thận, nhưng phải đối đãi với họ cho khoan hồng. Phải làm cho thế giới, trước hết là làm cho dân Pháp biết rằng: chúng ta là quang minh chính đại. Chúng ta chỉ đòi quyền độc lập tự do, chứ chúng ta không vì tư thù tư oán, làm cho thế giới biết rằng chúng ta là một dân tộc văn minh, văn minh hơn bọn đi giết người cướp nước”.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đềMuốn thành cán bộ tốt, phải có tinh thần tự chỉ trích,ký bút danh Chiến Thắng, đăng trên báoCứu Quốc, số 51, nhắc nhở cán bộ nếu không muốn bị lạc hậu, muốn theo kịp tình hình và thích hợp được với tình thế, thì"cần phải nhận thức và tự giáo dục không ngừng, cần phải có sự thành thực tự vạch ra những khuyết điểm sai lầm để bồi bổ và sửa đổi đi.."..Bài báo kết luận:"Không chịu tự phê bình, tự chỉ trích thì không bao giờ tấn tới được".

17 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo đã điện cho tướng Anh Grâyxi (Gracey) kháng nghị việc quân Pháp đánh Sài Gòn và nói rằng Người lấy tư cách là Chủ tịch Chính phủ và tư cách cá nhân, đã thảo một bài hiệu triệu đồng bào Nam Bộ với tinh thần“Thà chết tự do, không sống nô lệ”.

- Ngày 27: Sáng, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Đại hội Thanh niên Hà Nội nhằm thống nhất các tổ chức thanh niên Hà Nội và phát triển công cuộc vận động thanh niên để kịp đáp ứng với tình hình hiện tại.

Phát biểu tại Đại hội, Người thẳng thắn chỉ rõ khuyết điểm của các tổ chức thanh niên hiện nay là chưa đoàn kết, còn chia rẽ, chưa hợp thành được một mặt trận thống nhất, thiếu chủ động, việc gì cũng đợi mệnh lệnh của cấp trên. Người mong muốn tổ chức thanh niên của Hà Nội phải trở thành "một khối thanh niên khuôn mẫu cho thanh niên toàn xứ và toàn quốc".

16 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc đã gặp Tiêu Văn, tiếp phóng viên Hãng Thông tấnFrance Pressvà nhận tiếp ông Alétxăngđri (Alessandri) vào 14 giờ ngày 28 tháng 9.

- Ngày 28: Tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại diện của Pháp là Alétxăngđri và Pinhông (Pignon). Dự buổi tiếp có Hoàng Minh Giám và Mítxôphơ (Missoffe). Người nói:Việt Nam và Pháp phải kết giao thân thiện với nhau. Người rất bất bình trước những sự việc diễn ra ở Sài Gòn và cho rằng đổ máu chỉ chấm dứt khi Việt Nam giành được độc lập. Đồng thời, Người khẳng định những quyền lợi kinh tế, văn hoá và quân sự của Pháp ở Việt Nam vẫn được bảo đảm.

Sau khi Alétxăngđri thông báo những điều kiện nếu phía Việt Nam muốn gặp G. Đácgiăngliơ, Chủ tịch Hồ Chí Minh hẹn sẽ trả lời vào ngày 1 tháng 10.

16giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho biết về việc tiếp Alétxăngđri vừa diễn ra và thông báo việc Người sẽ gặp, nói chuyện với Lư Hán về một số từ ngữ ý nghĩa mơ hồ và có mấy đoạn có tính cách can thiệp vào nội trị của Việt Nam trong bản Tuyên bố của Lư Hán tại lễ đầu hàng của quân đội Nhật. Người nhắc nhở Bộ Cứu tế, Bộ Tuyên truyền động viên nhân dân thực hiện 10 ngày nhịn ăn một bữa.

Cũng tại cuộc họp này, bản Tuyên bố về chính sách ngoại giao của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, do Chủ tịch Hồ Chí Minh dự thảo, đã được Hội đồng thông qua.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước cùng"sẻ cơm nhường áo",ra sức cứu đói. Bức thư có đoạn:

“Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng.

Vậy tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và tôi xin thực hành trước:

Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ăn ba bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”.

- Ngày 29: Lúc 16 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo Người đã gặp và nói chuyện với tướng Galơgơ về việc Thiếu tá Mỹ P. Điuây (Peter Dewey) bị bắn chết ở Sài Gòn và cho biết đã gửi Tổng thống Mỹ H.Tơruman một bức thư bày tỏ lòng thương cảm của người Việt Nam đối với nạn nhân.

Người thông báo với Hội đồng Chính phủ, ngày 30/ 9, sẽ gặp Tiêu Văn để nói chuyện về Nguyễn Hải Thần theo yêu cầu của Tiêu Văn ngày 27/ 9.

- Ngày 30: Buổi tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh mời cơm A. Pátti trước khi rời Hà Nội. Dự bữa cơm tiễn này còn có các ông Võ Nguyên Giáp, Dương Đức Hiền, Nguyễn Mạnh Hà và Trần Huy Liệu.

A. Pátti nhớ lại:

"Ông Hồ chìa bàn tay mảnh khảnh đón tôi và nói:"Đây quả là một dịp không hay. Mong rằng ông chỉ xa chúng tôi một thời gian".Sau khi tôi đã thăm hỏi những người khác, ông Hồ và tôi dẫn cả đoàn tới bàn tiệc. Câu chuyện vẫn chung chung, vừa nói bằng tiếng Pháp và bằng tiếng Anh...

Sau bữa cơm, chúng tôi ngồi lại chung quanh bàn chừng mươi mười lăm phút. Trừ ông Hồ và ông Giáp, mọi người xin rút lui sau khi đã chúc tôi một cuộc hành trình thú vị và tỏ ý mong tôi sẽ sớm trở lại để thăm hoặc công tác ở Việt Nam".

Sau khi mọi người ra về, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn trao đổi thêm một số vấn đề.

- Trong tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho học sinh cả nước nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Bức thư có đoạn:

“Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

* Tháng 9- 1950

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ để nhận định về tình hình thế giới và trong nước trong thời gian qua, về tình hình và âm mưu của địch, bàn kế hoạch đối phó của ta trong thu đông này, kế hoạch di chuyển cơ quan, vấn đề tiếp tế lương thực.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọigửi các chiến sĩ Vệ quốc đoàn, bộ đội địa phương và dân quân du kích, nêu rõ ý nghĩa quan trọng của Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng và hô hào chiến sĩ ở mặt trận Cao - Bắc - Lạng cũng như ở các mặt trận khác hãy ra sức thi đua giết giặc lập công, quyết tâm thắng trận này.

Trong ngày, bài viết của Người nhan đềPhải tẩy sạch bệnh quan liêu, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báoSự thật, số 140. Tác giả phân tích nguyên nhân, biểu hiện, tác hại của căn bệnh này và chỉ rathang thuốc chữa bệnh quan liêulà:

"Phải đặt lợi ích dân chúng lên trên hết, trước hết.

- Phải gần gũi dân, hiểu biết dân, học hỏi dân.

- Phải thật thà thực hành phê bình và tự phê bình.

- Phải làm kiểu mẫu: Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công vô tư".

- Trước ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời những câu hỏi của nhà báo Pháp Lêô Phighe liên quan đến chính sách đối ngoại của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Người bày tỏ sự vui mừng, phấn khởi trước việc Liên Xô, Trung Quốc và các nước dân chủ mới công nhận Việt Nam, khẳng định mối quan hệ giữa ba nước Đông Dương được dựa trên nguyên tắc bình đẳng hoàn toàn và tôn trọng độc lập quốc gia của nhau.

Với nước Pháp, Người nêu rõ, chỉ cần quân đội Pháp rút hết về nước là hoà bình sẽ được lập lại và hai nước Việt - Pháp sẽ hợp tác trên lập trường anh em và bình đẳng.

Về việc đế quốc Mỹ công nhiên can thiệp vào nội tình Việt Nam, theo Người, "việc can thiệp đó có tính chất xâm lược, phản dân chủ và không Mỹ chút nào. Nhất định đế quốc Mỹ sẽ thất bại như ở Trung Hoa trước đây".

Người mong nhân dân các nước Bắc Phi và Đông Phi sẽ đoàn kết lại để ngăn cản không cho thực dân Pháp đẩy thanh niên nước họ vào cuộc chiến tranh "bẩn thỉu" ở Đông Dương hay bất cứ một cuộc chiến tranh phi nghĩa nào; và hoan nghênh phong trào phản đối chiến tranh ở Việt Nam đang lan rộng ở bên Pháp."Nhân dân Pháp đấu tranh chống cuộc chiến tranh ở Việt Nam cũng là đấu tranh cho hoà bình thế giới và độc lập của nước Pháp".

- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi đồng bào Cao - Bắc - Lạng.

Người thay mặt Chính phủ và Quân đội trân trọng cảm tạ đồng bào ba tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn đã cố gắng rất nhiều trong việc chuẩn bị cho chiến dịch, như góp quân lương, sửa đường sá, vận tải, chuyên chở, giúp đỡ bộ đội, v.v., và kêu gọi:"Toàn thể đồng bào ba tỉnh, các uỷ ban kháng chiến và hành chính, các đoàn thể nhân dân cố gắng thêm nữa, tiếp tục giúp đỡ cho bộ đội ta trước mặt trận để quân ta giết nhiều địch, đánh thắng to".

- Trước ngày 10:  Trên đường đi Chiến dịch Biên giới (Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng),ghé thăm một đơn vị thanh niên xung phong làm đường phục vụ chiến dịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng thanh niên bốn câu thơ:

Không có việc gì khó,

Chỉ sợ lòng không bền,

Đào núi và lấp biển,

Quyết chí ắt làm nên.

- Ngày 10: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến Sở Chỉ huy chiến dịch đặt ở làng Tả Phầy Tử thuộc huyện Quảng Yên, phía bắc thị xã Cao Bằng. Tại đây, Người đã phê chuẩn quyết tâm của Bộ Chỉ huy chiến dịch gồm bốn bước: đánh Đông Khê; đánh quân tiếp viện của địch lên Đông Khê; đánh Thất Khê, đánh Cao Bằng.

Cùng ngày, bài viết của Người nhan đềChỉnh đốn Đoàn thể và chính quyền, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báoSự thật, số 141.

Bài báo có đoạn:"Người ta mỗi ngày ai cũng rửa mặt, vài hôm phải tắm giặt để giữ cho thân thể sạch sẽ, mạnh khoẻ.

Người cách mạng cũng thế, trước hết là cán bộ chính quyền và Đoàn thể cách mạng, mỗi người cũng phải rửa các mặt tinh thần, tư tưởng của mình, để tẩy sạch những chứng bệnh, những khuyết điểm.

Chính quyền và Đoàn thể cũng cần thường thường rửa các bộ máy của mình, để tẩy trừ những phần tử bất chính, đầu cơ, và chỉnh đốn lại cách làm việc cho gọn gàng, mau chóng".

- Ngày 11: Chiều, dự Hội nghị cán bộ chỉ huy cấp trung đoàn và đại đoàn do Đảng uỷ Bộ Chỉ huy chiến dịch triệu tập để nghe phổ biến kế hoạch chiến dịch, Người chỉ thị:"Chưa đánh thắng thì chưa được coi là đã chuẩn bị xong. Quân sự thì phải chuẩn bị mãi. Thắng xong chiến dịch này cũng mới chỉ là chuẩn bị xong một đợt; toàn thắng mới là chuẩn bị xong... Trong quân sự phải kiên quyết và bạo dạn. Bạo dạn, dũng cảm không phải là liều. Liều là dại. Dũng cảm là khôn. Kiên quyết và bạo dạn không phải là một người mà phải toàn bộ tất cả mọi người. Muốn toàn bộ kiên quyết và bạo dạn thì phải có kỷ luật... Kỷ luật là động lực giữ sức mạnh của bộ đội".

- Ngày 13: Rời Sở Chỉ huy chiến dịch để đến Mặt trận Đông Khê, trực tiếp theo dõi bộ đội đánh trận mở màn chiến dịch, Người chỉ thị cho bộ đội: "Dù khó khăn đến đâu cũng kiên quyết khắc phục đánh cho kỳ thắng trận đầu".

- Trước ngày 16:

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Trung đoàn 296 (Đoàn Sông Lô). Trung đoàn trưởng Lê Trọng Tấn, Chính uỷ Trần Độ cùng toàn thể cán bộ chiến sĩ Trung đoàn đã được Người giao nhiệm vụ "phải đánh thắng trận mở màn của Chiến dịch Biên giới".

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập đồng chí Hoàng Cầm - Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 130, tiểu đoàn chủ công đánh chiếm Phủ Thiên (khu hành chính của huyện lỵ Đông Khê) - đến trạm thường trực của Sở Chỉ huy tiền phương.

Sau khi nghe đồng chí Hoàng Cầm báo cáo tình hình chuẩn bị chiến đấu của tiểu đoàn, Người hỏi:

- Chú có tin trận này ta nhất định thắng không?

Đồng chí Hoàng Cầm thưa:

- Báo cáo Bác, tin ạ.

Tiếp đó, Chủ tịch nói về tầm quan trọng của chiến dịch đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta, giải thích vì sao ta không lấy Cao Bằng làm hướng tiến công chủ yếu, nhấn mạnh công tác nghi binh và bí mật...

- Ngày 16: Lúc 6 giờ, khi tiếng súng tấn công căn cứ điểm Đông Khê đã nổ mở màn cho Chiến dịch Biên giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đi quan sát trận đánh.

Từ vị trí quan sát đặt trên một ngọn núi có thể nhìn rõ toàn bộ các cứ điểm địch ở Đông Khê.

Trong lúc bộ binh của ta đánh các đồn Phìa Khoá, Yên Ngựa, Cam Phầy thì pháo binh của ta bắn vào đồn chính để phá huỷ pháo và một phần công sự của địch. Địch chống cự rất ác liệt. Đồn chính mờ mịt lửa khói. Máy bay địch lồng lộn trút từng đợt bom xuống những nơi chúng nghi có quân ta. Thả bom xong, máy bay địch tiếp tục bắn phá, có lúc chúng sà xuống thấp, thấp hơn cả ngọn núi Người đứng quan sát. Người như không để ý tới máy bay của địch, vẫn chăm chú theo dõi tình hình chiến đấu và đối chiếu với bản đồ tác chiến.

Xế chiều, Người mới ra về.

Từ trận địa trở về, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Tướng Trần Canh- người được Đảng và Chính phủ Trung Quốc cử sang giúp Việt Nam trong Chiến dịch Biên giới. Người vui vẻ chép tặng ông một bài thơ chữ Hán mới làm, nhan đềĐăng Sơn.

“ Huề trượng đăng sơn quan trận địa,

Vạn trùng sơn ủng vạn trùng vân.

Nghĩa binh tráng khí thốn Ngưu Đẩu

Thệ diệt sài lang xâm lược quân”.

Dịch thơ ( Bản dịch của Xuân Diệu ):

Lên núi

Chống gậy lên non xem trận địa,

Vạn trùng núi đỡ vạn trùng mây.

Quân ta khí mạnh nuốt Ngưu Đẩu,

Thề diệt xâm lăng lũ sói cầy.

- Ngày 18: Sau khi quân ta chiếm hoàn toàn Đông Khê vào 10 giờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị cho Bộ Chỉ huy chiến dịch:"Có thể địch sẽ giành lại Đông Khê để giữ Cao Bằng, hoặc phải đánh lên để đón quân Cao Bằng rút lui".Người vạch ý đồ tác chiến của ta là"nhử thú vào tròng" để"khép vòng lưới thép"tiêu diệt chúng.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi các chiến sĩ bị thương trong trận Đông Khê. Lời thư có đoạn: "Chính phủ, đồng bào đều nhớ ơn các chú. Tôi gửi lời khen ngợi các chú và chúc các chú mau lành mạnh để trở lại hàng ngũ tiếp tục chiến đấu giết giặc".

- Trong tháng 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen đồng bào, tướng sĩ Nam Bộ và Nam Trung Bộ "đã kháng chiến 5 năm và đang tiếp tục củng cố bức Thành đồng của Tổ quốc".

Bức thư có đoạn:"Thực dân xâm lược Pháp dựa vào sự giúp đỡ của bọn can thiệp Mỹ và bù nhìn phản quốc đã bao phen định phá vỡ bức thành này. Nhưng chúng đã thất bại và bức Thành đồng càng ngày càng trở nên vững chắc sau mỗi mưu mô xâm chiếm của giặc.

Được như vậy là nhờ ở ý chí cương quyết của toàn dân, của các tướng sĩ và đồng bào Nam Bộ, miền Nam Trung Bộ và sự đoàn kết của quân, dân với Chính phủ kháng chiến".

* Tháng 9- 1951

- Ngày 1: Dự buổi họp chuẩn bị cho Hội nghị Trung ương lần thứ hai. Cuối buổi họp, Người nói với đồng chí Trường Chinh:Trong các cuộc họp, nên nhắc các đại biểu đối đãi tử tế, thân mật với các anh em giúp việc, tiếp tế, tự vệ, liên lạc, v.v.. Đó là một điều quan trọng.

- Ngày 2: Báo Nhân Dân,số 23, đăng hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh C.B:

+ Bài Cần tẩy sạch bệnh quan liêu mệnh lệnh, chỉ rõ những biểu hiện, tác hại và cách chữa bệnh quan liêu.

+ Bài Phương Đông và phương Tây, nêu những ví dụ ở phương Đông hay phương Tây, mọi người đều oán ghét chiến tranh xâm lược, mong muốn hòa bình nhưng chỉ thể hiện bằng những hành động cá nhân, tiêu cực và Người chỉ rõ cách thức chống chiến tranh là: Nhân dân các nước bị xâm lược phải đoàn kết chặt chẽ kiên quyết kháng chiến, tiêu diệt đế quốc. Nhân dân các nước khác thì đoàn kết chặt chẽ phản đối chiến tranh, ủng hộ hòa bình.

BáoQuân đội nhân dân,số 31, đăngThư gửi lớp cán bộ cung cấp,nhấn mạnh“việc cung cấp cũng quan trọng như việc trực tiếp đánh giặc”. Người nhắc nhở: “Cách mạng cũng như một bộ máy, phải có người phân công, người làm việc này, người làm việc khác, nhưng việc nào cũng cần thiết, cũng quan trọng...”.Do đó cán bộ cung cấp:

"Phải có kế hoạch đầy đủ, sổ sách rành mạch.

Phải thấy trước, lo trước.

Phải có sáng kiến và tháo vát.

Phải thật sự cần, kiệm, liêm, chính”.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Lời giới thiệu cho cuốn Tỉnh ủy bí mậtcủa tác giả A.Phêđôrốp (Liên Xô). Trong Lời giới thiệu có đoạn:“Du kích là một lực lượng cực kỳ to lớn trong chiến tranh giải phóng dân tộc”, “Du kích làm cho địch có mắt cũng như mù, có tai cũng như điếc, có chân tay cũng như què...”.

- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thiếu niên, nhi đồng nhân dịp Tết Trung Thu năm 1951. Người mở đầu bức thư bằng mấy câu thơ:

“Trung Thu trăng sáng như gương

Bác Hồ ngắm cảnh, nhớ thương nhi đồng.

Sau đây Bác viết mấy dòng

Gửi cho các cháu, tỏ lòng nhớ nhung”.

Trong thư, sau khi thông báo đã nhận được thư của nhi đồng vùng tạm chiếm và nhi đồng các nơi báo cáo thành tích thi đua, Người giải thích về ý nghĩa Ngày 1-6 và căn dặn nhi đồng cả nước những việc cụ thể nên làm, những việc phải làm trong sinh hoạt đội, trong học tập và cả khi vui chơi, để trở thành những người có ích cho Tổ quốc, cho kháng chiến.

- Ngày 15: Bài viếtNhi đồng kiểu mẫu,ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 1906, Người khen ngợi gương của thiếu niên nhi đồng Việt Nam đã đấu tranh anh dũng, cần cù chịu khó làm việc lấy tiền để ủng hộ bộ đội và thực hiện tốt khẩu hiệu “Người lớn kháng chiến, nhi đồng cũng kháng chiến”.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng chí Tố Hữu căn dặn phải nhắc các báo cần giữ bí mật trong khi đưa tin và phê bình báo Quân đội nhân dânchưa làm tốt việc tuyên truyền trong dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.

- Ngày 20: Chủ trì phiên họp Hội đồng Chính phủ nghe báo cáo về tình hình thế giới và trong nước, tình hình quân sự, việc thực hiện biên chế; các vấn đề nội chính, kinh tế, tài chính, văn hóa - xã hội và một số vấn đề khác. Phát biểu tổng kết phiên họp, Người nêu lên một số ý kiến:

+ Kháng chiến cần có bộ đội. Muốn bộ đội đánh thắng giặc thì phải được ăn no. Ta chưa làm thỏa mãn yêu cầu của bộ đội trong khi ta đòi hỏi nhiều ở họ. Bộ đội khổ là tại chúng ta, ta phải làm sao cho anh em bớt khổ.

+ Chúng ta có một hậu phương rộng rãi, nhân dân sẵn sàng giúp ta. Do đó, vấn đề thuế nông nghiệp phải được chú trọng và chú ý đúng mức, như vậy mới cung cấp đủ gạo cho bộ đội.

+ Chúng ta phải tiến hơn nữa lề lối làm việc cho tiến bộ. Từ trung ương đến địa phương, tư tưởng cần phải được thông suốt từ trên xuống dưới.

+ Phải có kế hoạch dự trù ngân sách sớm chung cho Chính phủ, riêng cho từng ngành. Phải hết sức giữ bí mật và quân sự hóa triệt để.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời giới trí thức và cán bộ, công nhân viên tại Trường Công an (an toàn khu) về vấn đề thuế nông nghiệp, thuế công thương nghiệp, biên chế, vấn đề thi đua, vấn đề trí thức đối với cách mạng. Đề cập vấn đề trí thức trong Chính phủ, Người nói: “Trí thức nhất thiết phải phục vụ kháng chiến. Cách mạng rất cần trí thức, đó là điều khẳng định. Nhưng trí thức cần phải cải tạo tư tưởng”.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ nhân dịp kỷ niệm ngày Nam Bộ kháng chiến (23-9-1945 – 23-9-1951).

- Ngày 29: Báo Cứu quốc, số 1915, đăng thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời thư của 300 ngụy binh công giáo bị bắt nay xin tha tội và thư hứa hẹn của một nhóm ngụy binh khác. Trong thư, Người nêu rõ Chính phủ sẽ khoan hồng đối với những người sớm quay về với Tổ quốc, sẽ trọng thưởng những người và những nhóm đái tội lập công lớn. Cuối thư, Người viết: “Ngụy binh cũng là con dân nước Việt, nhưng vì dại mà đi lầm đường, cho nên tôi và Chính phủ sẵn sàng tha thứ những người sớm biết lỗi và quay về với đại gia đình kháng chiến”.

- Từ ngày 27 đến ngày 5-10 : Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị Trung ương lần thứ hai (khóa II). Hội nghị đã nghe và thảo luận các báo cáo vềTình hình thế giới, Nhiệm vụ quân sự, Công tác trong vùng địchvàKinh tế - tài chính.

Nhận định về tình hình chung, Người đã phân tích những điểm yếu của chủ nghĩa đế quốc, xu thế phát triển của phong trào cách mạng thế giới... Về tình hình trong nước và các công tác trong nội bộ Đảng, công tác trong vùng tạm chiếm... Người nói: “Điều chú ý là cán bộ xa dân vì quan liêu, không gần gũi quần chúng. Cho nên phải làm thế nào kết hợp được với quần chúng. Chỉnh đốn chung là cần, không những phải chỉnh đốn các tổ chức đảng mà các tổ chức quần chúng cũng cần chỉnh đốn cho hợp lý”. “Công tác trong vùng tạm chiếm cần phải linh hoạt, không máy móc”.

Kết thúc Hội nghị, Người kết luận:“Học tập cả kinh nghiệm và lý luận ta đều có mặt kém... phải cố gắng, chống khuynh hướng kinh nghiệm chủ nghĩa”.

* Tháng 9- 1952

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và ngày Độc lập. Trong lời kêu gọi, Người điểm lại những thành tích bảy năm kháng chiến đã qua trên các mặt quân sự, kinh tế, chính trị, kết quả của những đợt chỉnh huấn và phong trào thi đua ái quốc, đồng thời chỉ ra những khuyết điểm chính như: một số cán bộ chưa thật thà thực hành cần kiệm liêm chính, chưa nắm vững và đi đúng đường lối của Đoàn thể và Chính phủ, còn mắc bệnh quan liêu, mệnh lệnh, tham ô, lãng phí.

Người đề ra năm nhiệm vụ chính phải kiên quyết thực hiện là:

“- Tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm.

- Đẩy mạnh công tác và mở rộng chiến tranh du kích sau lưng địch.

- Chỉnh đốn tư tưởng và lối làm việc của cán bộ.

- Chỉnh đốn quân đội và tăng cường sức chiến đấu của bộ đội.

- Chuẩn bị chỉnh đốn công tác quần chúng”.

- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Trường Quân y sĩ(tiền thân của Trường Đại học Quân y ngày nay)trong “an toàn khu”. Nói chuyện với cán bộ, học viên của trường, Người đề cập đến nhiều vấn đề như trí thức với kháng chiến, trong Đảng và ngoài Đảng và nhắc nhở mọi người phải đoàn kết, thi đua, giữ bí mật.

- Ngày 9: Đến thăm và nói chuyện với Hội nghị cán bộ chuẩn bị chiến dịch Tây Bắc, Người chỉ rõ mục đích, ý nghĩa của chiến dịch là tiêu diệt sinh lực địch, tranh thủ nhân dân, giải phóng đất đai, trong đó nhiệm vụ chính là tiêu diệt sinh lực địch. Người nhắc nhở cán bộ, chiến sĩ phải quyết tâm chiến đấu, chịu khó, chịu khổ, quý trọng, tiết kiệm, sử dụng hợp lý lương thực, vũ khí, làm đúng chính sách đối với đồng bào thiểu số; làm tốt công tác ngụy vận, đoàn kết khăng khít giữa dân công và bộ đội; giữ nghiêm kỷ luật quân đội.

Cùng ngày, bài viết: Không ai giấu được sự thật, ký bút danh Đ.X, đăng báo Cứu quốc, số 2161, dẫn lại lời nhà báo Đenpây vốn là một tay “thực dân hạng nặng” rất thạo tình hình Việt Nam. Đenpây viết: "Tôi hết sức ủng hộ Bảo Đại. Song, những điều mắt tôi trông thấy ở Việt Nam buộc tôi phải nói thật: Những người Việt Nam chân chính không ai theo Bảo Đại cả”. Rằng "Tình hình Việt Nam rất nghiêm trọng. Người Pháp phải mau mau tỉnh dậy, không thì hỏng hết”.

Bài báo kết luận: “Thế là xảo quyệt như lũ thực dân cũng không giấu giếm được sự thật. Mà sự thật là: kháng chiến nhất định thắng lợi”.

- Ngày 14: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và nói chuyện tại Hội nghị cán bộ liên minh nhân dân Việt - Lào.

Trong bài nói, Người chỉ rõ:“Việt Nam đoàn kết chặt chẽ, Lào đoàn kết chặt chẽ, Miên đoàn kết chặt chẽ... Đoàn kết ở đây là đoàn kết trong tinh thần, đoàn kết trong hành động, đoàn kết trong đấu tranh, chứ không phải đoàn kết ngoài miệng”.

Cuối cùng, Người nhờ Đoàn đại biểu Lào chuyển về nước món quà gửi tặng Chủ tịch Xuphanuvông gồm: 1 tấm lụa, 1 thanh kiếm và 1 bộ quần áo. Người giải thích:“Tấm lụa tượng trưng cho sự mềm mỏng và đại đoàn kết. Đoàn kết chặt chẽ như những sợi tơ trong tấm lụa. Mềm mỏng là để đối với nhân dân. Thanh kiếm là tượng trưng cho sự sắc sảo và kiên quyết. Còn bộ quần áo là để tặng cho cán bộ Lào thi đua giỏi nhất”.

- Ngày 18: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân dịp kỷ niệm Nam Bộ kháng chiến. Sau khi biểu dương:“Nam Bộ kháng chiến trước nhất. Chịu đựng gian khổ lâu nhất. Lại cách xa Chính phủ trung ương nhất. Hoàn cảnh rất khó khăn. Nhưng sức kháng chiến ngày càng mạnh mẽ và có nhiều thành tích rất oanh liệt, vẻ vang”,Người chỉ rõ:"Đồng bào, chiến sĩ và cán bộ ta phải luôn luôn tỉnh táo, đã cố gắng cần phải cố gắng thêm, đã đoàn kết cần phải đoàn kết thêm... Phải kiên quyết vượt mọi khó khăn, đánh mạnh vào kẻ thù chung là giặc Pháp, bọn can thiệp Mỹ và lũ bù nhìn chó săn của chúng, phá tan chính sách của địch dùng người Việt đánh người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh, để chuẩn bị đầy đủ điều kiện chuyển mạnh sang tổng phản công”.

- Ngày 24: Dự họp Bộ Chính trị, Người yêu cầu cán bộ cao cấp cần viết bài cổ động phong trào thi đua gửi đăng báo Đảng, coi đó là một trong những mục tiêu chính trị của Trung ương. Người lưu ý:Những bài báo cổ động thi đua cần viết ngắn gọn, cụ thể, dễ hiểu, đi thẳng vào vấn đề chủ chốt nhất, không nói nguyên tắc...

Cùng ngày, bài viết của Người:Hội Liên hợp quốc, ký bút danh Đ.X, đăng báoCứu quốc, số 2172, lên án đế quốc Mỹ lợi dụng lá cờ của Liên hợp quốc để gây chiến tranh xâm phạm chủ quyền các nước khác, điển hình là cuộc chiến tranh xâm lược Triều Tiên (Mỹ lôi kéo 14 nước cùng tham chiến). Người nhắc nhở: “Vì vậy, nhiệm vụ của nhân dân ta là ra sức kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn để góp một phần vào công cuộc ngăn tay bọn gây chiến, để giữ gìn hòa bình thế giới”.

- Ngày 25: Nhân dịp Tết Trung Thu, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các cháu nhi đồng ở vùng tự do, vùng du kích, vùng bị tạm chiếm và ở ngoài nước. Bức thư có đoạn: “Mục đích của Bác và Đoàn thể cùng Chính phủ là cốt xây dựng cho các cháu đời sống thái bình, tự do, sung sướng.

Nhưng vì giặc Pháp, bọn can thiệp Mỹ và lũ Việt gian bù nhìn muốn bắt dân ta làm nô lệ cho chúng, chúng gây ra chiến tranh xâm lược, cho nên dân ta phải ra sức kháng chiến để giữ lấy độc lập, tự do”.

 Cuối thư, Người gửi tặng các cháu bài thơ:

“Ai yêu các nhi đồng

Bằng Bác Hồ Chí Minh?

Tính các cháu ngoan ngoãn,

Mặt các cháu xinh xinh,

Mong các cháu cố gắng

Thi đua học và hành.

Tuổi nhỏ làm việc nhỏ,

Tuỳ theo sức của mình:

Để tham gia kháng chiến,

Để gìn giữ hoà bình.

Các cháu hãy xứng đáng:

Cháu Bác Hồ Chí Minh!”.

* Tháng 9- 1953

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn thể đồng bào, chiến sĩ và cán bộ nhân dịp kỷ niệm tám năm Cách mạng Tháng Tám và ngày Quốc khánh 2-9.

Kiểm điểm lại mấy năm kháng chiến vừa qua, Người khẳng định: Thế ta ngày càng mạnh, thế địch ngày càng yếu. Sau khi biểu dương những thành tích của toàn thể chiến sĩ, đồng bào và cán bộ ta đã đạt được trong tám năm qua, Người nêu rõ những nhiệm vụ của quân đội, cán bộ, đồng bào vùng sau lưng địch... Và yêu cầu mọi người phải nâng cao tư tưởng trường kỳ kháng chiến, tự lực cánh sinh; phải nhận rõ ta, bạn, thù; phải luôn luôn tỉnh táo và phá tan mọi âm mưu của địch. Toàn dân đoàn kết, vượt mọi khó khăn, làm tròn nhiệm vụ, đẩy mạnh kháng chiến, giữ vững độc lập.

- Ngày 4: Bài viếtChủ nghĩa cộng sản nhất định thành công, ký bút danh Đ.X, đăng báoCứu quốc,số 2416, Người nêu lên những mâu thuẫn không thể giải quyết nổi trong chế độ tư bản chủ nghĩa như thất nghiệp, khủng hoảng kinh tế... và khẳng định chủ nghĩa cộng sản nhất định thành công vì đã giải quyết được những mâu thuẫn đó. Lênin đã vạch ra con đường để giải quyết là: Phải kinh qua giai cấp công nhân tổ chức, đấu tranh cách mạng; kinh qua trường kỳ xây dựng, để thực hiện chế độ cộng sản.

- Ngày 7: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Dân chủ mới,ký bút danh Đ.X, đăng báoCứu quốc,số 2418, nêu năm đặc điểm của nền dân chủ mới là:

+ Dưới sự lãnh đạo của Đảng và giai cấp công nhân, nhân dân đánh đổ đế quốc và phong kiến. Trên nền tảng công nông liên minh, nhân dân lao động làm chủ nhà nước và xây dựng nền dân chủ nhân dân chuyên chính (dân chủ với nhân dân, chuyên chính với kẻ thù).

+ Trong chế độ dân chủ mới có năm loại hình kinh tế khác nhau: kinh tế quốc doanh, hợp tác xã, cá thể, tư bản tư nhân, tư bản nhà nước, trong đó kinh tế quốc doanh giữ vai trò chủ đạo.

+ Tư tưởng của giai cấp công nhân - tư tưởng Mác-Lênin là tư tưởng chủ đạo.

+ Đảng lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động thực hiện dân chủ mới, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội.

+ Trong nước, nhân dân hăng hái kháng chiến, thi đua sản xuất.

- Ngày 15: Bài viếtĐấu tranh để thực hiện chủ nghĩa cộng sản,ký bút danh Đ.X, đăng báoCứu quốc,số 2424, Người nêu rõ: Để thực hiện dân chủ hoàn toàn với mọi người, trước hết đảng viên phải đoàn kết toàn dân, đánh đổ thực dân và phong kiến, kháng chiến thắng lợi, củng cố chính quyền dân chủ nhân dân; ra sức thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm, chống quan liêu, tham ô, lãng phí; ra sức nâng cao trình độ văn hóa và giác ngộ chính trị của nhân dân lao động; ra sức củng cố Đảng ngày càng lớn mạnh để lãnh đạo nhân dân đấu tranh đến thắng lợi hoàn toàn.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho toàn thể đồng bào, bộ đội, cán bộ Tây Bắc. Người căn dặn:“Cán bộ thì phải hết lòng hết sức chăm lo đến đời sống của nhân dân, phải đi đúng đường lối quần chúng, làm đúng chính sách của Chính phủ, và phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính.”

Cùng ngày, Người gửi thư cho Hội nghị cán bộ ngành giao thông công chính, Người chỉ rõ:"Công tác giao thông vận tải, nhất là công tác sửa chữa đường cầu, rất là quan trọng. Đường sá thông thì mọi việc đều dễ dàng". Người mong toàn thể cán bộ ngành giao thông công chính hãy"ra sức thi đua phát triển sáng kiến, vượt mọi khó khăn để làm tròn nhiệm vụ".

Người gửi kèm theo bảy huy hiệu để Hội nghị tặng cho những cán bộ xuất sắc nhất.

Trong ngày, Người gửi thư cho cán bộ và đồng bào dân công cầu đường và nhắc nhở mọi người phải ra sức thực hiệnkế hoạch thi đua, có chuẩn bị, có tổ chức, thiết thực và dẻo dai, để đưa chiến dịch cầu đường đến thắng lợi hoàn toàn.

Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Kết quả bước đầu của phát động quần chúng,ký bút danh C.B, đăng báoNhân Dân, số 136. Bài báo tổng kết những kết quả đạt được về chính trị, kinh tế, văn hóa trong đợt thí điểm phát động quần chúng tại sáu xã ở tỉnh T. và khẳng định những kết quả đó chứng tỏ chính sách ruộng đất của Đảng và Chính phủ là đúng đắn. Đồng thời, Người cũng chỉ ra nhiệm vụ cho những đợt phát động quần chúng sau này.

- Trước ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ nhân dịp kỷ niệm ngày Nam Bộ kháng chiến. Trong thư, Người biểu dương những thành tích của quân dân Nam Bộ trong tám năm kháng chiến anh dũng và khẳng định: "Nam Bộ thật xứng đáng là bức tường đồng của Tổ quốc",... "Cuộc kháng chiến của ta nhất định thắng lợi"...Đồng thời, Người cũng đề ra những nhiệm vụ cụ thể cho đồng bào, cán bộ và chiến sĩ Nam Bộ nhằm nhanh chóng đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi.

- Ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và nói chuyện tại buổi lễ bế mạc lớp chỉnh huấn cán bộ trí thức. Sau khi biểu dương những tiến bộ của anh chị em thể hiện trong việc nhận thức hàng loạt vấn đề về vai trò của trí thức, về cách mạng, về kháng chiến..., chỉ rõ niềm vinh dự của người trí thức trong thời đại mới, Người nêu lên những yêu cầu của việc cải tạo:"Cải tạo cũng phải trường kỳ gian khổ, vì đó là một cuộc cách mạng trong bản thân của mỗi người. Bồi dưỡng tư tưởng mới để đánh thắng tư tưởng cũ, đoạn tuyệt với con người cũ để trở thành con người mới không phải là một việc dễ dàng, không phải trong một lớp nghiên cứu vài tháng mà hoàn toàn thắng lợi...". "Có hai thứ vũ khí rất sắc bén để giúp chúng ta cải tạo, tức là cố gắng học tập gắn liền với thực hành và không e ngại, không che giấu, thật thà tự phê bình và hoan nghênh quần chúng phê bình mình".

- Tháng 9, cuối tháng

Tại bản Tỉn Keo (huyện Định Hóa, Thái Nguyên), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa cuộc họp Bộ Chính trị bàn kế hoạch tác chiến Đông - Xuân.

Sau khi nghe Đại tướng Võ Nguyên Giáp báo cáo tình hình địch, Người nhấn mạnh: "Địch tập trung quân cơ động để tạo nên sức mạnh... Không sợ! Ta buộc chúng phải phân tán binh lực thì sức mạnh đó không còn" - bàn tay Người mở ra, mỗi ngón tay chỉ về một hướng.

Kết thúc cuộc họp, Người nói:"Phương hướng chiến lược không thay đổi".Về hướng hoạt động, lấy Tây Bắc làm hướng chính, các hướng khác là hướng phối hợp. Hướng chính hiện nay không thay đổi, nhưng trong hành động có thể thay đổi. Phép dùng binh là thiên biến vạn hóa...

* Tháng 9- 1954

- Ngày 1:  Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào, quân đội, cán bộ toàn quốc và kiều bào ở nước ngoài nhân kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Ngày Quốc khánh 2-9, đăng báoNhân Dân,số 220.

Trong Lời kêu gọi, Người chỉ rõ mục đích của Cách mạng Tháng Tám và cuộc kháng chiến là giành lại và phát triển sự nghiệp hòa bình, thống nhất, độc lập và dân chủ cho Tổ quốc và nhân dân ta. Người cũng chỉ rõ rằng thắng lợi mà chúng ta đã giành được là do sự phấn đấu anh dũng của cả dân tộc, là nhờ sự ủng hộ quý báu của các nước bạn, của nhân dân yêu chuộng hòa bình, trong đó có nhân dân tiến bộ nước Pháp.

Tình hình mới, thắng lợi mới đang đặt cả dân tộc ta trước những nhiệm vụ mới, trong đó nhiệm vụ chung là: "Thi hành đúng đắn hiệp định đình chiến, đấu tranh để giữ gìn và củng cố hòa bình, để thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn quốc".

Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, Người nêu lên một số công tác cần kíp mà toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải tiến hành là củng cố các lực lượng vũ trang, tiếp tục tiến hành cải cách ruộng đất để thực hiện người cày có ruộng, củng cố chính quyền, ổn định kinh tế, xã hội ở những vùng mới giải phóng, v.v.. Người khẳng định chắc chắn rằng: "Công việc tuy nhiều và khó khăn, nhưng lực lượng của chúng ta mạnh, vì chúng ta đoàn kết nhất trí, vì chúng ta có quyết tâm, vì nhân dân tiến bộ thế giới ủng hộ chúng ta, cho nên chúng ta nhất định thắng lợi".

- Trước ngày 4: Đáp từ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong buổi lễ trình quốc thư của Đại sứ nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tại Việt Nam, đăng báoNhân dân,số 221. Trong đáp từ của mình, Người nhấn mạnh: "Để giành lấy hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ mà nhân dân Việt Nam đã kháng chiến gian khổ và anh dũng suốt 8, 9 năm qua, và đã thu được thắng lợi vẻ vang. Thắng lợi ấy đã đưa đến thắng lợi ngoại giao cho nhân dân Việt Nam ở Hội nghị Giơnevơ, tức là đã ký kết hiệp định đình chiến".

Chủ tịch cũng nói rõ những nhiệm vụ của nhân dân Việt Nam sau khi hòa bình lập lại và tỏ ý mong muốn tiếp tục tăng cường và phát triển tình đoàn kết, hữu nghị giữa hai dân tộc Việt - Trung.

Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Những kinh nghiệm cần phải tránh trong công tác phát động quần chúng, ký bút danh C.B, đăng báoNhân Dân, số 221.

Bài báo nêu một số khuyết điểm mà các cán bộ làm công tác phát động quần chúng thường mắc phải, như dùng từ không đúng hoặc dùng những từ ngữ không phù hợp với trình độ nhận thức của đông đảo nông dân làm bà con khó hiểu hoặc không hiểu. Người căn dặn:"Các cán bộ ta cẩn thận từng lời nói, từng việc làm, thật thà "ba cùng", làm đúng chính sách để giành lấy kết quả tốt hơn trong công tác phát động quần chúng”.

- Ngày 5: Tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với các cán bộ, nhân viên các cơ quan trung ương, các đơn vị bộ đội, công an và thanh niên xung phong chuẩn bị về tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Sau khi giải đáp một số thắc mắc như vấn đề lương bổng, công việc của mọi người sắp vào thành phố, Người đã nhắc nhở phải luôn luôn giữ gìn đạo đức và nhân cách của mình... Có thể nhiều người khi kháng chiến thì rất anh dũng, trước bom đạn địch không chịu khuất phục, nhưng khi về đến thành thị lại bị tiền bạc, gái đẹp quyến rũ, mất lập trường, sa vào tội lỗi. Cho nên bom đạn của địch không nguy hiểm bằng "đạn bọc đường", vì "nó làm hại mình mà mình không trông thấy".Muốn giữ vững nhân cách, cán bộ và chiến sĩ phải luôn luôn "làm gương mẫu trong mọi việc",phải "luôn thực hành 4 chữ mà Bác thường nói. Đó là: Cần, Kiệm, Liêm, Chính".

- Ngày 7: Bài viết Nhân dân Việt Nam và nhân dân nước Pháp,ký bút danh C.B, đăng báoNhân Dân, số 222. Bài báo viết:"Trong lúc nhân dân Việt Nam vui mừng ngày Quốc khánh và vui mừng hòa bình, chúng ta càng nhớ ơn nhân dân các nước bạn và nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới đã ủng hộ ta trong những năm tháng kháng chiến. Chúng ta càng thấm thía tình hữu nghị của nhân dân Pháp đối với nhân dân ta".Bài báo cho biết thêm:Vì tham gia lãnh đạo cuộc đấu tranh của nhân dân Pháp chống chiến tranh xâm lược Việt Nam mà nhiều đảng viên cộng sản Pháp đã bị tù đày. Nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Pháp, cuộc đấu tranh của các tầng lớp nhân dân tiến bộ Pháp vẫn sôi nổi và diễn ra dưới nhiều hình thức, đặc biệt là trong những ngày tháng họp Hội nghị Giơnevơ.

- Ngày 11: Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi nhi đồng nhân dịp Tết Trung Thu, đăng báo Nhân dân, số 224. Bức thư có đoạn: "Trung Thu này là Trung Thu hòa bình đầu tiên, sau tám chín năm kháng chiến anh dũng của nhân dân ta. Trong cuộc kháng chiến cứu nước, các cháu cũng có đóng góp một phần. Nhân dịp này, Bác gửi lời thân ái khen ngợi các cháu... Lần này Bác bận việc quá, không rảnh làm thơ gửi cho các cháu. Bác chỉ chúc các cháu vui vẻ, mạnh khỏe, ngoan ngoãn và cố gắng thi đua học hành.

Đến ngày Nam Bắc một nhà,

Các cháu xúm xít, thì ta vui lòng.

Trung Thu năm Giáp Ngọ

Bác Hồ của các cháu"

- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với Hội nghị tổng kết cải cách ruộng đất đợt 1 ở Thái Nguyên.

Trong bài nói, sau khi khen ngợi một số cán bộ làm tốt, Người chỉ rõ:"Phải biết phân hóa địa chủ. Giai cấp địa chủ là kẻ thù của nông dân, nhưng họ không phải là thống nhất. Nếu biết phân hóa địa chủ thì công việc sẽ dễ dàng hơn. Lúc học điểm đó thì nhiều cán bộ cho là hiểu rồi, nhưng lúc làm thì sai. Có người có tư tưởng "thà tả hơn hữu", thế là không đúng. Tả cũng tếu mà hữu cũng tếu. Phải biết nắm vững chính sách, biết dựa vào quần chúng, biết phân hóa địa chủ".

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nơi ở và làm việc của cán bộ cao cấp Bộ Tổng Tham mưu đóng tại Đại Từ, Thái Nguyên. Người trao đổi với các cán bộ cao cấp một số công việc phải làm trước khi về tiếp quản Thủ đô và nhiệm vụ của quân đội khi vào tiếp quản Thủ đô.

Cùng ngày, bài viết của Người:Dù đui què mẻ sứt vẫn cứ anh hùng, ký bút danh C.B, đăng trên báoNhân Dân, số 226. Bài báo nêu gương đồng chí Vưu Huy - chiến sĩ quân tình nguyện Trung Quốc bị thương rất nặng. Nhưng sau khi bình phục đồng chí đã xin làm việc ở Viện nuôi dạy những chiến sĩ bị tàn phế. Tác giả đã làm bốn câu thơ để ca ngợi tấm gương đó:

“Dù là đui mắt, cụt tay,

Có công mài sắt có ngày nên kim.

Anh hùng chỉ ở quyết tâm

Quyết tâm, thì khốn khổ muôn tầm cũng vượt qua”.

- Ngày 18: Từ Đại Từ, Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm đơn vị bộ đội Việt Nam tình nguyện chiến đấu ở Lào đóng tại xã Chân Mộng, huyện Phù Ninh, Phú Thọ. Nói chuyện với cán bộ chiến sĩ, Người căn dặn một số điểm phải làm để thực hiện "nghĩa vụ quốc tế" của Đảng.

Chiều, Người đến đền Hùng và nghỉ qua đêm tại đền Giếng.

- Ngày 19: Từ đền Giếng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm đền Hạ, đền Trung, đền Thượng, rồi lại trở về đền Giếng. Tại đây, Người nói chuyện với cán bộ, chiến sĩĐại đoàn quân tiên phongtrên đường về tiếp quản Thủ đô. Người nói:"Bác cháu ta gặp nhau ở đây trong tình cờ nhưng lại rất có ý nghĩa. Ngày xưa các vua Hùng đã có công dựng nước, ngày nay Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước...

Trải qua bao thời đại đấu tranh, ông cha ta mới giữ được Thủ đô, tám chín năm nay, do quân ta kiên quyết kháng chiến nên mới có thắng lợi trở về Hà Nội. Vì thế các chú được Trung ương và Chính phủ giao cho nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô là được nhận một vinh dự lớn...".

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Hội nghị tổng kết thực hiện thí điểm cải cách ruộng đất ở Thái Nguyên. Người đến thăm nông dân xã Hùng Sơn, huyện Đại Từ, Thái Nguyên là nơi được chọn làm thí điểm. Người căn dặn cán bộ địa phương phải kịp thời rút kinh nghiệm để thực hiện chủ trương cải cách ruộng đất của Chính phủ.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu cán bộ miền Nam tập kết đến thăm Người.

- Ngày 21: Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi bộ đội, cán bộ và gia đình cán bộ miền Nam ra tập kết, đăng báoNhân Dân,số 229. Trong thư, Người khẳng định:"Nam Bắc vẫn là một nhà... Đến ngày hòa bình đã được củng cố, thống nhất được thực hiện, độc lập, dân chủ đã hoàn thành, đồng bào sẽ vui vẻ trở về quê cũ. Lúc đó rất có thể tôi sẽ cùng đồng bào vào thăm miền Nam yêu quý của chúng ta".

- Ngày 27: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Cái gậy và con gà,ký bút danh C.B, đăng báoNhân Dân, số 232. Bài báo kể hai câu chuyện về lòng nhân đạo của nhân dân ta với người lính Pháp bị thương và sự quý trọng tài sản của dân, dù là rất nhỏ ở người chiến sĩ quân đội Việt Nam. Bài báo dẫn lại lời nhận xét của những người Pháp đã chứng kiến các sự kiện đó và khẳng định:"Mỗi người Việt Nam yêu nước đều có thể là người tuyên truyền làm cho thế giới kính trọng dân tộc ta".

- Ngày 29: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Tội ác của bọn Ngô Đình Diệm,ký bút danh C.B, đăng báoNhân Dân, số 233. Bài báo tố cáo chính quyền Ngô Đình Diệm đã lừa bịp và cưỡng ép đồng bào theo đạo Thiên Chúa từ miền Bắc di cư vào Nam, khiến cuộc sống của họ phiêu bạt và việc chúng đàn áp các cuộc biểu tình làm nhiều người chết và bị thương. Đó là tội ác đối với đồng bào và dân tộc.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

 

Phần 4. Giai đoạn 1955 - 1969

* Tháng 9- 1955

- Ngày 1: Lúc 16 giờ, Chủ tịch Hồ Chí minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Mặt trận Liên Việt đến viếng và đặt vòng hoa tại Đài liệt sĩ trước Phủ Chủ tịch.

- Ngày 2: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự và đọcLời kêu gọi trong buổi lễ trọng thể kỷ niệm lần thứ 10 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, tổ chức tại Quảng trường Ba Đình.

Sau khi nêu rõ tình hình thế giới, nhất là phong trào đấu tranh cho hoà bình, dân chủ và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc, Người phân tích ý nghĩa sâu sắc của Cách mạng Tháng Tám, của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Chỉ rõ những công việc quan trọng mà toàn Đảng, toàn dân ta phải làm trong thời gian trước mắt là hoàn thành cải cách ruộng đất, thực hiện khẩu hiệu người cày có ruộng, khôi phục kinh tế, củng cố quốc phòng, an ninh, nâng cao dần mức sống của nhân dân, đấu tranh thực hiện thống nhất, độc lập, hoà bình, dân chủ trong cả nước... Để thực hiện thắng lợi những nhiệm vụ đó, Người kêu gọi toàn Đảng, toàn dân phải đoàn kết thành một khối vững chắc. Người viết:

"Đoàn kết là một lực lượng vô địch.

Lực lượng đoàn kết đã giúp Cách mạng Tháng Tám thành công.

Lực lượng đoàn kết đã giúp kháng chiến thắng lợi.

Lực lượng đoàn kết sẽ động viên nhân dân từ Bắc đến Nam đấu tranh để thực hiện hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước".

Cùng ngày, bài viếtQuốc khánh lần thứ mười của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, đăng tuần báoVì một nền hoà bình lâu dài, vì một nền dân chủ nhân dân (tiếng Pháp), số 356. Trong bài, Người đã tổng kết lịch sử cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ta từ khi thực dân Pháp xâm lược đến Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công. Người đánh giá:"Do chủ nghĩa phátxít thất bại, tình hình thế giới trở nên thuận lợi và Cách mạng Tháng Tám đã thành công vì có được ba điều kiện không thể thiếu được đối với bất cứ một cuộc cách mạng phản đế nào ở một nước thuộc địa; đó là sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, sự thành lập một mặt trận dân tộc phản đế rộng rãi, khởi nghĩa vũ trang".

Tiếp theo, Người tổng kết 10 năm nhân dân ta bắt đầu xây dựng chế độ mới và sau đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trẻ tuổi đã vượt qua một cách vẻ vang sự thử thách quyết liệt của chiến tranh trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự, văn hoá - xã hội. Những thành quả của Cách mạng Tháng Tám: Hoà bình, thống nhất, độc lập và dân chủ đã được bảo vệ và củng cố!

Sau đó, Người phân tích tình hình thế giới và trong nước, chỉ ra âm mưu và hành động phá hoại Hiệp định Giơnevơ,phá hoại hoà bình của đế quốc Mỹ và nhà cầm quyền miền Nam. Người nêu lên đường lối, chính sách rõ ràng, trong sáng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và khẳng định:"Mặc dù còn gặp khó khăn và trở ngại, chúng tôi tiến lên phía trước với lòng tin tưởng và tâm hồn của người chiến thắng".

Cùng ngày, bàiChúc mừng 10 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (1945-1955), bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 548. Trong bài, Người nêu những thành tích to lớn của nhân dân ta từ 1945 đến 1955, và chỉ rõ một trong những nguyên nhân của những thắng lợi đó chính là sự đoàn kết, quyết tâm của nhân dân ta. Người khẳng định:Hiện nay trong cuộc đấu tranh chính trị, sức ta mạnh hơn trước nhiều, anh em ta lại đông hơn nhiều, chúng ta đoàn kết và quyết tâm, chúng ta nhất định thắng.

- Ngày 4:  Bài viếtTình hình Nam Bộ, bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 550. Người tố cáo chế độ gia đình trị Ngô Đình Diệm ở miền Nam đã chà đạp thô bạo lên quyền tự do, dân chủ, quyền sống của con người; bày tỏ niềm tin tưởng đồng bào miền Nam và các giáo phái có tinh thần yêu nước sẽ lật đổ chế độ độc tài Ngô Đình Diệm.

- Ngày 5: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khai mạc Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đại hội đã bầu Người làm Chủ tịch danh dự của đại hội.

Cùng ngày, bài viếtChúc mừng Đại hội Mặt trận, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 551. Người nêu lên vai trò quan trọng của Mặt trận dân tộc thống nhất trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Nhân dân ta đã từng đoàn kết một lòng trong Mặt trận Việt Minh, Mặt trận thống nhất Việt Minh - Liên Việt giành thắng lợi trong sự nghiệp giải phóng dân tộc. Trong công cuộc xây dựng đất nước và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, Mặt trận dân tộc thống nhất càng phải được củng cố và mở rộng. Người viết: "Đoàn kết tất cả những người thật sự yêu Tổ quốc, yêu hoà bình, không phân biệt họ thuộc đảng phái nào, tôn giáo nào, tầng lớp nào và quá khứ họ đã hợp tác với phe nào".

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm các đại biểu về dự Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đang họp tại Hà Nội.

Cùng ngày, bài viếtKỷ niệm 10 năm bình dân học vụ, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 554. Trong bài, Người biểu dương thành tích của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc dốt, vạch ra phương hướng phấn đấu của ngành bình dân học vụ. Chương trình của bình dân học vụ phải phù hợp với chính sách chung của Đảng và Nhà nước; nội dung dạy và học phải liên hệ thiết thực với những công tác chung; bình dân học vụ không những dạy học, dạy viết mà còn phải chú trọng dạy đạo đức công dân.

- Ngày 10: Dự và nói chuyện tại buổi lễ bế mạc Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Người biểu dương sự thành công của đại hội. Đại hội đã thông qua Cương lĩnh quan trọng. Đó là một bản Cương lĩnhthiết thực, rộng rãi và vững chắc. Về những nhiệm vụ trước mắt của công tác mặt trận, Người chỉ rõ phải phổ biến, tuyên truyền sâu rộng Cương lĩnh của Mặt trận. Toàn dân ta phải ra sức củng cố và xây dựng miền Bắc vững mạnh để làm cơ sở và hậu thuẫn vững chắc cho sự nghiệp đấu tranh thống nhất Tổ quốc.

Người được đại hội bầu làm Chủ tịch danh dự Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên khai mạc kỳ họp thứ năm Quốc hội khoá I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Cùng ngày, bài viếtTinh thần khảng khái của nông dân, đăng báoNhân Dân, số 561. Trong bài, Người biểu dương những đóng góp to lớn của nông dân nước ta trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và trong công cuộc khôi phục kinh tế và xây dựng đất nước; khen ngợi bà con nông dân ở Quảng Bình và Thái Bình đã nêu gương sáng trong phong trào lao động sản xuất.

- Ngày 19: Bài viếtBắp ngô và tinh thần quốc tế, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 565. Trong bài, Người nói về một thanh niên nông dân người dân tộc Mường xem bốn bắp ngô (Liên Xô) trong phòng trưng bày những thứ quà của các nước bạn đã biếu Người. Người nhận xét: Anh nông dân đã xem cuộc trưng bày một cách thiết thực, bổ ích. Xem bắp ngô của nước bạn, liên hệ ngay tới việc tăng gia sản xuất của mình. Thấy bắp ngô Liên Xô liên hệ ngay đến tình hữu nghị quốc tế giữa nhân dân ta và nhân dân nước bạn.Người giới thiệu về giống ngô trên và đề nghị Bộ Canh nông đem bốn bắp ngô này nhân giống rồi phát cho nông dân. Nếu kết quả tốt, Chính phủ sẽ đề nghị Liên Xô cung cấp tiếp.

- Ngày 20: Sáng, đọc báo cáo tại Kỳ họp thứ năm Quốc hội khoá I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Người trình bày trước Quốc hội kết quả chuyến đi thăm Trung Quốc, Mông Cổ, Liên Xô của Đoàn đại biểu Chính phủ ta. Người đánh giá cao sự giúp đỡ vô tư của các nước anh em đối với nước ta. Về những nhiệm vụ trước mắt, chỉ rõ phải ra sức thi đua xây dựng miền Bắc vững mạnh về mọi mặt để hậu thuẫn cho sự nghiệp đấu tranh thống nhất Tổ quốc. Người viết:"Miền Bắc phải là cái đầu tầu thật vững, thật tốt... để đưa cuộc đấu tranh chính trị của nhân dân ta đến thắng lợi hoàn toàn".

Cùng ngày, bài viếtHai người bị nghi là cộng sản, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 566. Trong bài, Người lên án chủ nghĩa chống Cộng trong chính giới Mỹ. Một nghị sĩ Mỹ dựa vào ý kiến của hai vị Giáo hoàng đề nghị Chính phủ Mỹ phải bảo đảm những điều kiện làm việc và sinh hoạt cho người lao động. Những đề nghị đó chẳng những không được chấp nhận mà còn bị nghi là tuyên truyền cho chủ nghĩa cộng sản. Người kết luận: "Thế là, hễ có ý bênh vực quyền lợi của nhân dân lao động thì dù là các vị Giáo hoàng cũng bị bọn thống trị Mỹ nghi là cộng sản".

- Ngày 27: Bài viếtCông giáo và chủ nghĩa xí nghiệp, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 573. Trong bài, Người phê phán báo chí tư sản vu cáo các nước dân chủ nhân dân không tôn trọng tự do tín ngưỡng và chỉ rõ, những người cộng sản luôn luôn tôn trọng tự do tín ngưỡng và hoạt động tôn giáo của cá nhân.

- Ngày 28: Bài viếtĐi xem cải cách ruộng đất,bút danh C.B., đăng báo Nhân Dân, số 574. Trong bài, Người viết về việc các đại biểu trí thức và bà con giới công thương xuống các địa phương xem cải cách ruộng đất. Đó là việc rất hay, nó làm cho các tầng lớp khác thông cảm với nông dân. Do đó mà ủng hộ chính sách của Đảng và Chính phủ về vấn đề ruộng đất.

- Ngày 30: Bài viếtThanh niên, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 576. Bài báo giới thiệu phong trào thanh niên Trung Quốc và Đại hội toàn quốc thanh niên hăng hái xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Trung Quốc. Người kêu gọi Đoàn Thanh niên Việt Nam hãy học tập kinh nghiệm của thanh niên Trung Quốc"để tổ chức, huấn luyện, lãnh đạo toàn thể thanh niên góp phần xứng đáng vào công cuộc củng cố miền Bắc, chiếu cố miền Nam, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh".

* Tháng 9- 1956

- Ngày 2: Lúc 6 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị trong Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc đến viếng và đặt vòng hoa tại Đài liệt sỹ trước Quảng trường Ba Đình (Hà Nội) nhân kỷ niệm lần thứ 11 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

8 giờ, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự mít tinh và diễu hành quần chúng biểu dương lực lượng nhân kỷ niệm lần thứ 11 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Tại cuộc mít tinh, Người đọcLời kêu gọi gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước, kiều bào ở nước ngoài.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu khái quát tình hình thế giới và trong nước những năm qua và chỉ rõ nhiệm vụ trước mắt của cách mạng Việt Nam là: “Củng cố miền Bắc ngày càng vững mạnh, kiên quyết đấu tranh đòi đối phương thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Giơnevơ để thực hiện thống nhất nước nhà”. Những nhiệm vụ cụ thể trong giai đoạn mới là:

+ Kiên quyết sửa chữa những sai lầm trong cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức.

+ Kiện toàn và phát triển chế độ dân chủ.

+ Thi đua hoàn thành tốt kế hoạch nhà nước năm 1956.

+ Chú trọng cải thiện đời sống nhân dân, trước hết là của công nhân, bộ đội, cán bộ và viên chức.

+ Kiên quyết đấu tranh chống đế quốc Mỹ và tay sai đang phá hoại Hiệp định Giơnevơ.

+ Kiên quyết đấu tranh lập quan hệ bình thường giữa hai miền Nam - Bắc, tiến đến thống nhất nước nhà.

Người kêu gọi“toàn dân ta phải đoàn kết rộng rãi hơn nữa trong Mặt trận Tổ quốc. Cán bộ phải đoàn kết nhất trí, giữ vững đạo đức cần, kiệm, liêm, chính; kiên quyết chống quan liêu, tham ô, lãng phí; hết lòng hết dạ phục vụ nhân dân; chấp hành nghiêm chỉnh chính sách của Chính phủ và pháp luật của Nhà nước.

Các tầng lớp nhân dân ta... hãy làm tròn nghĩa vụ của người công dân, người chủ nước nhà; giúp chính quyền giữ gìn trật tự, an ninh, tăng cường đoàn kết, giúp sức và giám đốc cán bộ đẩy mạnh mọi công tác”.

- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trưởng ban Thường trực Quốc hội Tôn Đức Thắng, Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Văn Đồng tới Bệnh viện B 303 viếng cụ Cao Triều Phát, nguyên Uỷ viên Ban Thường trực Quốc hội, Uỷ viên Uỷ ban thường trực Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chưởng quản Cửu trùng đài Hội thánh duy nhất Đại đạo tam kỳ phổ độ Cao đài cứu quốc 12 xứ hợp nhất, vừa từ trần. Người thăm hỏi và chia buồn cùng gia đình cụ.

- Ngày 15: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục họp Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam thảo luận về cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức. Người nói: "Vấn đề kỷ luật của Đảng là chung cho Đảng từ trên xuống dưới. Việc thi hành kỷ luật đối với các đồng chí Trung ương nói trên chứng tỏ với nhân dân là kỷ luật đảng nghiêm minh, điều đó giáo dục cho cán bộ, đảng viên ta biết tôn trọng kỷ luật".

Nhận trách nhiệm làm Tổng Bí thư mà Trung ương giao cho, Người nói:"Là một đảng viên, một người cách mạng, Đảng giao cho bất kỳ việc gì cũng phải làm, phải phục tùng, phải cố gắng".

Người đề nghị toàn Đảng và Trung ương giúp cho Tổng Bí thư hoàn thành nhiệm vụ công tác.

- Ngày 18: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các cháu thiếu niên, nhi đồng nhân dịp Tết Trung thu 1956. Người viết:

"Nhân dịp Tết Trung thu

Thân ái chúc các cháu:

Vui vẻ, mạnh khoẻ,

Đoàn kết chặt chẽ,

Thi đua học hành,

Tiến bộ mau lẹ".

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thiếp mừng năm học mới. Người nhắc nhở các cháu“thi đua học hành, kính thầy yêu bạn và tiến bộ nhiều”, “các giáo viên thi đua dạy bảo cho các cháu mau tiến bộ”, “cha mẹ học trò hết sức giúp đỡ nhà trường trong việc giáo dục con em chúng ta cho có kết quả tốt đẹp”.

- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục họp Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương bàn về cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức.

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục họp Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương bàn về cải cách ruộng đất.

Phát biểu tại Hội nghị, Người đề nghị sửa chữa một số điểm trong Kế hoạch sửa chữa sai lầm.

- Ngày 24: Tiếp tục họp Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương bàn về cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức. Phát biểu tại hội nghị, Người tự phê bình rất nghiêm khắc và cuối cùng kết luận:"Khuyết điểm của tôi đã ảnh hưởng đến sai lầm của cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức".

Cùng ngày, bài viếtThiên đường Mỹ - Diệm, bút danh C.B., đăng báoNhân Dân, số 933. Bài báo viết về cuộc sống của đồng bào miền Nam dưới sự thống trị của Ngô Đình Diệm. Hàng vạn đồng bào Công giáo miền Bắc di cư vào Nam bị bắt ép đi vỡ đất hoang ở Cái Sắn và những nơi khác mà chúng gọi là đi xây dựng"thiên đường tương lai"...

- Ngày 28: Tiếp tục họp Hội nghị lần thứ 10 (mở rộng) Ban Chấp hành Trung ương bàn vấn đề cải thiện đời sống nhân dân. Người nói:"Ta phải kiên quyết tìm đủ cách cải thiện sinh hoạt công nhân viên, cán bộ, nhân dân. Tăng lương đi liền sản xuất, ổn định vật giá".

- Ngày 29: Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ thảo luận về vấn đề xử lý oan sai đối với một số cán bộ, đảng viên trong giảm tô và cải cách ruộng đất.

* Tháng 9- 1957

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị lãnh đạo thay mặt Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam đã đến đặt vòng hoa tại Đài liệt sĩ trước Quảng trường Ba Đình.

- Ngày 2: Sáng, 6 giờ 15, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự míttinh, duyệt binh và diễu hành quần chúng kỷ niệm lần thứ 12 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Đọc diễn văn tại cuộc míttinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “Từ khi hòa bình được lập lại, cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân ta đã bước vào một giai đoạn mới. Đảng và Chính phủ phải đoàn kết và lãnh đạo toàn dân, ra sức củng cố và xây dựng miền Bắc tiến dần lên chủ nghĩa xã hội, đồng thời tiếp tục đấu tranh để thống nhất nước nhà trên cơ sở độc lập và dân chủ bằng phương pháp hòa bình, góp phần bảo vệ công cuộc hòa bình ở á Đông và trên thế giới”.Sau khi điểm lại những thành tựu mà nhân dân ta đã giành được trong công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, Người nói: “Nhiệm vụ chúng ta trong năm nay là phải tích cực tăng gia sản xuất và tiết kiệm hơn nữa, phấn đấu để hoàn thành kế hoạch nhà nước, căn bản khôi phục kinh tế của miền Bắc, làm cho đời sống của dân ta được dần dần cải thiện thêm, chuẩn bị điều kiện để sang năm 1958, chúng ta tiến tới xây dựng miền Bắc theo một kế hoạch dài hạn”.

Về cuộc đấu tranh thực hiện thống nhất đất nước, Người nêu rõ: “Đồng bào ta ở miền Nam và trong cả nước phải tiếp tục kiên trì đấu tranh, đòi chính quyền miền Nam phải tôn trọng ý chí của nhân dân.Nước Việt Nam ta là một nước thống nhất, Nam - Bắc một nhà không một lực lượng phản động nào có thể chia cắt được. Nước Việt Nam ta nhất định phải thống nhất”.

- Ngày 5: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm đê Mai Lâm (nay thuộc xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội) và đồng bào vùng bị lụt ở Bắc Ninh.

Người đi bộ xem xét suốt quãng đê mới đắp. Thay mặt Đảng và Chính phủ, Người khen ngợi bộ đội, cán bộ và dân công đã cố gắng hàn được quãng đê vỡ và khuyên anh chị em dân công tiếp tục làm cho tốt. Người tặng công trường đê 10 huy hiệu của Người để làm giải thưởng thi đua.

Sau đó, Người thăm một số gia đình ở thôn Du Lâm Nội thuộc xã Mai Lâm.

Rời đê Mai Lâm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm những cánh đồng dọc đường số 1 từ Cầu Đuống lên Bắc Ninh. Người đã nghe đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh báo cáo tình hình và thăm Hội nghị kiểm điểm công tác sửa sai của tỉnh đang họp. Sau đó, Người nói chuyện với cán bộ, đại biểu các tầng lớp nhân dân thị xã Bắc Ninh và mấy xã xung quanh. Người nhấn mạnh:Đảng và Chính phủ là đầy tớ của dân, luôn luôn lo lắng đến đời sống của dân. Khi được tin đê vỡ, Đảng và Chính phủ tập trung mọi khả năng, mọi lực lượng để hàn gắn bằng được quãng đê này.

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc diễn văn khai mạc lớp học lý luận khóa I Trường Nguyễn ái Quốc (nay là Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh). Diễn văn của Người có ba phần lớn:Vì sao phải học lý luận; Tinh thần thái độ trong việc học lý luận và Vấn đề lý luận liên hệ với thực tiễn.

Đặt vấn đề vì sao phải học lý luận, Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ:Một trong những nguyên nhân dẫn đến sai lầm, khuyết điểm của Đảng ta là trình độ lý luận còn thấp kém.Sau khi phân tích đặc điểm, tình hình và nhiệm vụ cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, Người nêu một câu hỏi lớn cho toàn thể đảng viên suy nghĩ, tìm câu trả lời trong quá trình học tập và nghiên cứu lý luận Mác - Lênin. Đó là: “chúng ta phải dùng những phương pháp gì, hình thức gì, đi theo tốc độ nào để tiến dần lên chủ nghĩa xã hội?”.Người chỉ rõ: “Chúng ta phải học tập kinh nghiệm các nước anh em và áp dụng những kinh nghiệm ấy một cách sáng tạo. Chúng ta phải nâng cao sự tu dưỡng về chủ nghĩa Mác - Lênin để dùng lập trường, quan điểm, phương pháp chủ nghĩa Mác - Lênin mà tổng kết những kinh nghiệm của Đảng ta, phân tích một cách đúng đắn những đặc điểm của nước ta. Có như thế, chúng ta mới có thể dần dần hiểu được quy luật phát triển của cách mạng Việt Nam, định ra được những đường lối, phương châm, bước đi cụ thể của cách mạng xã hội chủ nghĩa thích hợp với tình hình nước ta”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích rõ việc học lý luận có vị trí đặc biệt quan trọng trong công tác giáo dục lập trường tư tưởng và đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Người biểu dương tinh thần ham học lý luận với tinh thần cầu học, cầu tiến bộ trong cán bộ, đảng viên, đồng thời phê phán những biểu hiện ngại đọc sách, ngại học lý luận, thiếu tin tưởng vào việc học lý luận. Người đặc biệt nhấn mạnh: “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông”.

Người lưu ý khi vận dụng lý luận cũng như kinh nghiệm của các nước anh em, cần phải chú trọng đến đặc điểm của dân tộc mình. Nếu không sẽ phạm chủ nghĩa giáo điều. Nhưng nếu quá nhấn mạnh đặc điểm dân tộc để phủ nhận giá trị phổ biến của lý luận, của kinh nghiệm các nước anh em thì sẽ mắc sai lầm nghiêm trọng của chủ nghĩa xét lại. “Chúng ta phải khắc phục bệnh giáo điều đồng thời phải đề phòng chủ nghĩa xét lại”.Người nêu một số yêu cầu về việc học tập lý luận đối với cán bộ, đảng viên là: phải khiêm tốn thật thà, tự nguyện tự giác, nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng, biết bảo vệ chân lý và đoàn kết giúp đỡ nhau trong học tập.

- Ngày 8: Gửi thư cho các cháu nhi đồng nhân dịp Tết Trung thu 1957, Người “chúc các cháu đoàn kết, ngoan ngoãn, vui vẻ, mạnh khỏe”, “chăm học, siêng làm”và“chuyển lại cho các cháu lời chào mừng thân thiết của các cháu nhi đồng các nước anh em”.

Tối, tại Phủ Chủ tịch, vui Tết Trung thu với gần 1.000 thiếu niên Thủ đô Hà Nội, Người chuyển lời chào của thiếu niên các nước anh em tới các cháu và khen ngợi các cháu học tập tốt, căn dặn các cháu cố gắng tôn trọng kỷ luật, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau, hăng hái lao động tập thể và tránh xem những tiểu thuyết nhảm nhí. Người cùng các cháu xem hai cuốn phim hoạt hình.

- Ngày 9: Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì phiên họp thứ tám của Ban sửa đổiHiến phápđể thông qua báo cáo trình kỳ họp thứ bảy Quốc hội khóa I; thảo luận việc biên soạn phầnNhững nguyên tắc tổ chức bộ máy nhà nướctrongDự thảo Hiến phápsửa đổi.

- Ngày 10: Sáng, tham dự phiên khai mạc kỳ họp thứ bảy Quốc hội khóa I, Người báo cáo với Quốc hội kết quả chuyến đi thăm chín nước anh em của Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đánh giá cao những thành tựu mà nhân dân các nước anh em đã giành được trong công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ hòa bình thế giới; những tình cảm nồng hậu và sự giúp đỡ nhiệt tình của nhân dân các nước anh em đã dành cho đoàn và nhân dân Việt Nam. Thông báo những nội dung đã thảo luận và nhất trí giữa Đoàn đại biểu Đảng, Chính phủ Việt Nam với đảng, chính phủ các nước anh em, những vấn đề về phong trào cộng sản và công nhân quốc tế và phong trào giải phóng dân tộc, việc tăng cường tình đoàn kết hữu nghị, giúp đỡ lẫn nhau xây dựng đất nước. Người cho biết:Nhân dân các nước anh em hoàn toàn ủng hộ nhân dân Việt Nam trong xây dựng đất nước và đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất Tổ quốc.

- Ngày 11: Bài viếtChúng ta là conmột nhà, là câymột gốc, làhoa một cành, bút danh T.L., đăng báoNhân Dân,số 1281. Trong bài, Người ghi lại những ấn tượng sâu sắc khi xem triển lãm tranh về đề tài đấu tranh thống nhất Tổ quốc. Người lên án những tội ác dã man của chính quyền miền Nam đối với đồng bào ta và biểu dương tinh thần đấu tranh bất khuất, tấm lòng thủy chung, son sắt của đồng bào miền Nam.

- Ngày 12: Sáng, dự buổi bế mạc Hội nghị tổng kết công tác vụ chiêm năm 1957. Nói chuyện với hội nghị, Người chỉ ra những công việc cần làm để hoàn thành tốt vụ mùa năm 1957. Yêu cầu các ngành, các cấp phải đặc biệt chú trọng chỉ đạo công tác chống hạn, phòng lũ lụt và quan tâm nhiều hơn nữa đến vùng đồng bào thiểu số.

* Tháng 9- 1958

- Ngày 1: Chiều tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến đặt vòng hoa và mặc niệm trước Đài liệt sĩ Ba Đình.

Cùng ngày, Người tới dự cuộc họp mặt với 500 Việt kiều ở Thái Lan đã về nước do Ban liên lạc Việt kiều Thái Lan tổ chức. Người thân mật nói chuyện với mọi người và chia quà cho các cháu.

- Ngày 2: Lúc 6 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc mít tinh, diễu binh và tuần hành chào mừng ngày Quốc khánh của hơn hai mươi vạn nhân dân tổ chức tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội).

Khi đơn vị cuối cùng của đoàn tuần hành đi khỏi và đồng bào ở Quảng trường ào lên sát lễ đài, Chủ tịch Hồ Chí Minh cảm ơn đồng bào và các khách quốc tế, chúc mọi người đoàn kết, vui vẻ, mạnh khỏe, ra sức thi đua sản xuất, tiết kiệm, xây dựng miền Bắc vững mạnh làm cơ sở cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà.

- Ngày 4: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu bóng đá Campuchia. Người thân mật thăm hỏi sức khỏe của các vận động viên, tình hình đời sống của nhân dân Campuchia, Việt kiều ở Campuchia và mong rằng mối quan hệ kinh tế, văn hóa giữa hai nước ngày càng phát triển.

Trong ngày, dự họp Ban Bí thư bàn một số vấn đề về báoNhân Dânvà công tác dân vận. Phát biểu sau khi nghe báo cáo của đại diện báoNhân Dân, Người nêu một số kinh nghiệm của Trung Quốc về công tác báo chí và phát hành. Theo Người, báo muốn phát hành được rộng rãi chủ yếu phải do nội dung, giá cả và cách tổ chức phát hành sao cho thích hợp. Về nội dung tuyên truyền trên báo Đảng trong giai đoạn hiện nay, Người nhấn mạnh:Về cơ bản và lâu dài đều phải nhằm vào nhiệm vụ cải tạo tư tưởng, báo phải là vũ khí phê bình sắc bén của Đảng và cần phải phổ biến rộng rãi hơn sao cho mỗi chi bộ có một tờ báo.

- Ngày 5: Dự họp Bộ Chính trị bàn về công tác tổ chức của Đảng, Chính phủ và công tác thủy lợi, Người lưu ý Bộ Chính trị và Ban Bí thư phải nghiên cứu chấn chỉnh quan hệ công tác giữa Trung ương và Chính phủ vì còn nhiều lủng củng.

Về thủy lợi, Người lưu ý phải chuẩn bị tốt một kế hoạch lâu dài tu bổ đê điều tránh“nước đến chân mới nhảy”không nên lý luận suông, phải chú trọng ý kiến của quần chúng và phải có kế hoạch cho từng năm.

- Ngày 7:  Người đến thăm Trường sĩ quan Hậu cần. Người nói với học viên, cán bộ: “Trường các chú là Trường hậu cần. Trước đây các chú cho hậu cần là không có tiền đồ, khó được huân chương, chỉ chiến đấu mới có huân chương. Như thế là không đúng... Các chú phải đoàn kết hơn nữa, tiết kiệm và phải chịu khó học tập, tăng gia”.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về đường lối đấu tranh thống nhất nước nhà.

- Ngày 10: Dự họp Ban Bí thư bàn về chính sách phân bón cho nông nghiệp và một số vấn đề khác, Người lưu ý phải có sự hướng dẫn vận động nông dân cách làm phân bón, kỹ thuật bón phân, dùng phân. Hợp tác xã cần bón thí điểm cho từng loại đất để hướng dẫn nông dân.

- Ngày 12: Dự họp Bộ Chính trị bàn về quản lý gạo vụ mùa năm 1958 và về con số kiểm tra Kế hoạch Nhà nước năm 1959. Sau khi nghe báo cáo, Người bổ sung ý kiến cho rằng không nên cố định tỷ lệ mua thóc, phải vận động chính trị ở các trọng điểm lúa gạo, phải chuẩn bị hàng hóa để đổi lúa và thu mua phải nhanh gọn, dễ dàng. Kết luận, Người nhắc nhở: Làm kế hoạch phải vững chắc, thiết thực, sớm chừng nào hay chừng đó, không được bảo thủ và phải sớm kiện toàn tổ chức ở từng cấp để đạt được kết quả tốt nhất.

- Ngày 13: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm Lớp học Chính trị của giáo viên cấp II, cấp III toàn miền Bắc tổ chức tại Hà Nội.

Nói chuyện với các học viên, Người căn dặn:“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng, Chính phủ giao các nhiệm vụ đào tạo thế hệ tương lai cho các cô các chú. Đó là một trách nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang. Mong mọi người phải cố gắng làm trọn nhiệm vụ”.

Sau đó, Người đến thăm Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1958. Tại đây, Người ghi vào Sổ cảm tưởng dòng chữ: Cần cố gắng hơn để tiến bộ hơn. Mỹ thuật cũng phải ra sức phục vụ nhân dân.

- Ngày 18: Dự họp Ban Bí thư nghe báo cáo về vấn đề thể dục, thể thao và bàn về tình hình Lào Cai, Người lưu ý công tác tuyên truyền phải làm nổi bật được tầm quan trọng của thể dục, thể thao đối với sản xuất và quốc phòng.

- Ngày 22 và 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm hai tỉnh Lào Cai và Yên Bái, công trường cầu Làng Giàng, mỏ apatít và công trường Nhà máy điện Lào Cai.

Sau khi nghe các cán bộ lãnh đạo của hai tỉnh báo cáo tình hình địa phương, Người căn dặn các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương phải nắm vững hơn nữa việc lãnh đạo sản xuất, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, phải ra sức phát triển tổ đổi công và làm cho nó hoạt động thật sự, cán bộ phải thường xuyên xuống xã cùng làm với nông dân, học nông dân để lãnh đạo nông dân, khắc phục bệnh quan liêu, giấy tờ, xa rời quần chúng, xa rời thực tế.“Phải lấy việc giáo dục làm đầu, phải đánh thông tư tưởng cho quần chúng. Dân hiểu, dân làm, thì việc khó đến đâu cũng làm được”.

Tại thị xã Lào Cai cũng như ở thị xã Yên Bái, nói chuyện với hàng nghìn cán bộ, công nhân viên chức, bộ đội và đại biểu các ngành, các giới, các dân tộc và các tôn giáo, Người nhấn mạnh nhiệm vụ sản xuất và tiết kiệm, giữ tốt trật tự an ninh, xây dựng thuần phong mỹ tục, tăng cường tình đoàn kết chặt chẽ giữa các dân tộc, tôn giáo.

Tới thăm các công trường cầu Làng Giàng, Nhà máy điện Lào Cai và mỏ apatít, Người đều đi xem chỗ làm việc, nơi ăn, ở của công nhân, khuyên cán bộ và công nhân đoàn kết, giữ vững kỷ luật lao động, quý trọng của công, cố gắng học tập chính trị và kỹ thuật để có trình độ tham gia thật sự vào công việc quản lý xí nghiệp.

- Ngày 26: Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị bàn về Kế hoạch sản xuất vụ Đông - Xuân năm 1958-1959.

Người đề ra những nhiệm vụ cho các địa phương cần phải làm để thực hiện tốt vụ chiêm năm 1958 và chỉ thị:Trước tiên, cán bộ phải thật thông tư tưởng và có đầy đủ quyết tâm, vượt khó khăn, đi sát quần chúng, tuyên truyền giáo dục nhân dân để biến quyết tâm của Đảng và Chính phủ thành quyết tâm của nhân dân. Từ tỉnh đến huyện, cán bộ phải phân công xuống tận nơi theo dõi xem xét để phát huy những sáng tạo của quần chúng.

- Ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Tết Trung thu của các cháu thiếu niên miền Nam tổ chức tại Câu lạc bộ Thống Nhất, Hà Nội.

- Trong tháng 9

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm lớp bình dân học vụ ở trường Trí Tri (Hàng Quạt). Người hỏi thăm việc học tập của học viên và cách giảng dạy của giáo viên để rút kinh nghiệm sao cho việc giảng dạy đạt hiệu quả tốt hơn. Người động viên mọi người cố gắng học tập tiến bộ và hăng hái tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, góp phần xây dựng Thủ đô.

+ Tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam (Việt Nam đấu tranh)được xuất bản tại Giacácta (Inđônêxia).

Mở đầu, tác giả đề cập: “Lần đầu tiên trong lịch sử, vấn đề dân tộc đã được giải quyết cặn kẽ, theo những nguyên tắc của chủ nghĩa mácxít lêninnít bởi giai cấp công nhân toàn thắng” và khẳng định: “Công việc giải phóng dân tộc của những nước bị áp bức đã trở thành một bộ phận không thể tách rời của cách mạng chống đế quốc”.

Trên cơ sở phân tích các vấn đề cơ bản của cuộc cách mạng: Ba nguyên tắc, Mặt trận dân tộc, Khích động ở phương Đông, Đường lối đến thắng lợi, tác giả tóm lược các vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam. Cuối cùng, tác giả khẳng định: Lý thuyết mácxít lêninnít về vấn đề dân tộc là đúng, "một cuộc cách mạng dân tộc nếu muốn thành công phải:

- Đặt cơ sở ở mặt trận dân tộc thật rộng rãi chống chủ nghĩa đế quốc;

- Giải quyết vấn đề ruộng đất;

- Tổ chức quân đội nhân dân;

- Tranh thủ sự ủng hộ và đồng tình của nhân dân và tầng lớp vô sản ở các nước khác;

- Lãnh đạo bởi Đảng của giai cấp công nhân.

"Trước hết lực lượng vô sản như tình nguyện quân, rồi đến lực lượng của khối người lao động ở khắp các nước trên thế giới, liên kết lại, như thế thắng lợi cuối cùng không còn là chuyện nghi ngờ nữa".

* Tháng 9- 1959

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ phong quân hàm cấp tướng và cấp đại tá cho một số cán bộ cao cấp trong quân đội. Nói chuyện tại buổi lễ, Người căn dặn:“Để lãnh đạo quân đội tiến bộ không ngừng các đồng chí cần trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn, giản dị, gần gũi quần chúng và gương mẫu về mọi mặt. Dù ở cương vị nào, chúng ta cũng đều phải cố gắng để xứng đáng là người đầy tớ trung thành và tận tụy của nhân dân”.

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến đặt vòng hoa tại Đài liệt sỹ Ba Đình.

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự mít tinh kỷ niệm ngày Quốc khánh (2-9) của nhân dân Thủ đô.

Trong lời phát biểu của Người tại cuộc mít tinh có đoạn:“Hôm nay là một ngày vui sướng của chúng ta, cũng là một ngày vui sướng của nước anh em trong phe xã hội chủ nghĩa, của các nước bạn trong phong trào dân tộc giải phóng.

Trong 14 năm qua, phe ta ngày càng mạnh. Kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao, quốc phòng của nước ta ngày càng tiến bộ và sẽ tiến bộ nhiều hơn nữa. Chúng ta quyết xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh. Chúng ta nhất định thắng lợi”.

- Ngày 3: Sáng, tại Câu lạc bộ Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu các dân tộc thiểu số về Hà Nội dự Quốc khánh và thăm Thủ đô. Người thân mật nói chuyện với các đại biểu và căn dặn mọi người khi trở về địa phương cần ra sức thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, chăm lo học tập văn hóa và cảnh giác chống âm mưu phá hoại của địch. Người nhờ các đại biểu chuyển lời hỏi thăm của Người tới bà con dân tộc ở các địa phương.

- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Hội nghị tổng kết hợp tác hoá nông nghiệp toàn miền Bắc năm 1958 và sáu tháng đầu năm 1959. Phát biểu tại Hội nghị, Người chỉ rõ:“Tổ chức hợp tác xã để làm gì? Trước hết là để nâng cao đời sống của nông dân. Muốn thế thì hợp tác xã phải tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm..., phải làm đúng đường lối, phương châm, chính sách của Trung ương Đảng, phải tổ chức tốt các tổ đổi công, thường xuyên có bình công chấm điểm để đưa dần lên hợp tác xã.., phải chú ý đến sản xuất của hợp tác xã để tăng thu cho xã viên...”. “Để đẩy mạnh phong trào nói chung, hợp tác hoá nói riêng, có việc Trung ương phải thôi thúc địa phương, có việc địa phương phải thôi thúc Trung ương để trên dưới phối hợp chặt chẽ, làm cho phong trào được tốt,... hết sức chú ý củng cố hợp tác xã đã có, phát triển cái nào cho chắc cái ấy, đừng có chạy theo con số”.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về quy hoạch sông Hồng và thủy điện. Phát biểu tại cuộc họp, Người góp ý kiến về mục tiêu phấn đấu, về tổ chức lãnh đạo thực hiện, việc phối hợp với Trung Quốc và yêu cầu các nước bạn giúp trong các vấn đề này.

- Ngày 12: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về quy hoạch thủ đô Hà Nội. Phát biểu trong cuộc họp, Người nhấn mạnh vấn đề tổ chức thực hiện trong xây dựng phải có quy hoạch, đồng bộ, làm từng bước và chú ý cả nội và ngoại thành Hà Nội. Người chỉ rõ yêu cầu quy hoạch là thành phố phải có nhiều cây xanh, đường phải thẳng, có đường trung tâm buôn bán, hệ thống cống ngầm phải bảo đảm vệ sinh, hệ thống đường xe điện, xe lửa phải bố trí cho phù hợp...

Cùng ngày, đến thăm Hội nghị tổng kết phong trào hợp tác hóa nông nghiệp. Phát biểu với Hội nghị, Người nhấn mạnh: “Chúng ta tổ chức hợp tác xã trước hết là nhằm mục đích nâng cao đời sống của nông dân. Muốn nâng cao đời sống thì phải tổ chức cho tốt, phải tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm... Phải phát triển hợp tác xã một cách thật chắc chắn, không nên chạy theo số lượng. Muốn củng cố và phát triển hợp tác xã tốt, phải chú ý đến việc sản xuất, làm sao cho hợp tác xã nói chung và xã viên nói riêng, không những tăng thu nhập về thóc lúa mà còn tăng về nhiều mặt sản xuất khác. Phải cần kiệm xây dựng hợp tác xã, tránh ăn tiêu lãng phí”.

- Khoảng từ ngày 13 đến ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về các vấn đề: Tình hình Lào và công tác ở miền Nam Việt Nam. Người nhắc nhở phải cảnh giác và sáng suốt khi nhận định tình hình ở Mỹ và ở Lào. Người cho rằng Mỹ định xây dựng căn cứ quân sự tại Lào có biểu hiện chỗ mạnh nhưng cũng có chỗ yếu, vì vậy ta phải đề phòng, tránh khiêu khích.

- Ngày 14: Đến thăm Hội nghị Thủy lợi toàn miền Bắc tổ chức tại Bắc Ninh. Nói chuyện với Hội nghị, Người phân tích về nhiệm vụ của công tác thủy lợi và nhấn mạnh:“Làm thủy lợi phải là phong trào của toàn dân. Xã này với xã khác, huyện này với huyện khác, tỉnh này với tỉnh khác, đều có liên quan với nhau, phải cùng làm, phải thảo luận với nhau, phải đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau, không nên chỉ nhìn thấy lợi ích của nơi mình mà để thiệt cho nơi khác”.

- Ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về cách mạng miền Nam. Phát biểu với Hội nghị, Người nhắc nhở:

+ Phải giáo dục cho toàn dân hiểu rõ cuộc kháng chiến của ta là trường kỳ, tránh chủ quan, nóng vội.

+ Ở các vùng rừng núi phải đề cao cảnh giác, phải phát triển mạnh chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ địa cách mạng.

+ Ở thành thị phải tiến hành đánh địch trên mọi mặt (kinh tế, chính trị, quân sự...), phát triển công tác dân vận, địch vận, có như vậy mới bảo vệ được miền Bắc.

+ Phải củng cố tổ chức cơ sở đảng, công tác mặt trận phải làm cho tốt...

- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn về Kế hoạch Nhà nước năm 1960. Người đề nghị Hội nghị trả lời về nguyên nhân của việc thực hiện kế hoạch chậm chạp và phương hướng giải quyết tiếp theo.

- Trước ngày 23: Tới thăm và nói chuyện với lớp đào tạo cán bộ mẫu giáo. Người căn dặn: “Làm mẫu giáo tức là thay mẹ dạy trẻ. Muốn làm được thế thì trước hết phải yêu trẻ... Dạy trẻ cũng như trồng cây non. Trồng cây non được tốt thì sau này cây lên tốt. Dạy trẻ nhỏ tốt thì sau này các cháu thành người tốt”... “Điều trước tiên là dạy các cháu về đạo đức. Anh chị em giáo viên và mẫu giáo cần luôn luôn gương mẫu về đạo đức để các cháu noi theo”.

- Ngày 24: Dự họp Bộ Chính trị bàn về vấn đề quan hệ với Lào, việc tăng cường quốc phòng và phòng không nhân dân. Phát biểu với Hội nghị, Người nhắc nhở nên đẩy mạnh hoạt động ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của các nước anh em.

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Bộ Chính trị bàn tiếp về công tác tăng cường quốc phòng và ngoại giao.

- Ngày 26: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sang thăm Trung Quốc, dự các hoạt động chào mừng kỷ niệm 10 năm Ngày thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.

Chiều, Người tới Bắc Kinh. Các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước Trung Quốc: Lưu Thiếu Kỳ, Tống Khánh Linh, Đổng Tất Vũ, Chu Ân Lai... đã ra sân bay đón Người.

- Ngày 27: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị trong Đoàn đại biểu Đảng, Chính phủ Việt Nam đi thăm nhà ga Bắc Kinh mới. Sau khi nghe thuyết minh về quá trình xây dựng nhà ga, Người khen ngợi sự tiến bộ đáng kể của đội ngũ xây dựng Trung Quốc.

Trên đường trở về nghỉ, Người cùng Đoàn đại biểu ghé thăm Quảng trường Thiên An Môn.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự buổi chiêu đãi do Phó Chủ tịch nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Tống Khánh Linh mời tại nhà riêng.

- Ngày 28: Lúc 15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham dự lễ kỷ niệm lần thứ 10 Quốc khánh nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tổ chức tại Đại lễ đường Nhân dân (Bắc Kinh).

Tiếp sau bài phát biểu của Trưởng đoàn đại biểu Liên Xô, Chủ tịch Hồ Chí Minh lên diễn đàn đọc lời chào mừng những thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của Trung Quốc trong 10 năm qua, bày tỏ lòng cảm ơn Đảng, Chính phủ và nhân dân Trung Quốc đã tích cực ủng hộ nhân dân Việt Nam trong những năm kháng chiến chống Pháp, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện nay và tin tưởng rằng mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc sẽ ngày càng mật thiết hơn, gắn bó hơn.

* Tháng 9-1960 

- Ngày 1: Sáng, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ kỷ niệm lần thứ 15 ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và đọc diễn văn bế mạc, trong đó có đoạn: “Trong lúc chúc mừng ngày Quốc khánh vĩ đại lần thứ 15, chúng ta càng nhớ đến đồng bào ta ở miền Nam đang anh dũng đấu tranh chống chế độ tàn bạo của Mỹ - Diệm. Chúng ta gửi đến đồng bào miền Nam mối tình ruột thịt và hứa với đồng bào rằng: Toàn dân ta đoàn kết nhất trí, bền bỉ đấu tranh thì Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất, Bắc - Nam sẽ sum họp một nhà”.

Ngay sau buổi lễ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản và Chính phủ Liên Xô.

- Ngày 2: Lúc 6 giờ, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ mít tinh và diễu hành kỷ niệm lần thứ 15 Ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Sau khi duyệt các đơn vị lực lượng vũ trang, các đoàn thể quần chúng diễu hành, Người kêu gọi:“Đồng bào hãy thi đua học tập, công tác, lao động sản xuất, thực hành tiết kiệm”...

Sau buổi mít tinh, Người chụp ảnh kỷ niệm cùng các đoàn đại biểu các nước sang dự Quốc khánh nước ta.

- Ngày 3: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm đại biểu các dân tộc ít người về dự lễ kỷ niệm lần thứ 15 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.

Tối, Người cùng các Trưởng đoàn đại biểu các Đảng Cộng sản và Công nhân quốc tế dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng tham dự dạ hội thanh niên tại vườn Bách Thảo do Đoàn Thanh niên Hà Nội tổ chức chào mừng kỷ niệm 15 năm ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng.

Người ân cần thăm hỏi các diễn viên, nhạc công, rồi bước lên sân khấu. Người đề nghị chuyển cho Người chiếc “đũa” chỉ huy của nhạc trưởng rồi nói:“Trước khi các đại biểu ra về, chúng ta hãy cùng các vị hát bài Kết đoàn”.

Người giơ cao chiếc đũa bắt nhịp cho dàn đồng ca trên một ngàn thanh niên.

- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia Chủ tịch đoàn và đọc diễn văn khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng Lao động Việt Nam. Sau lời chào mừng các đại biểu và tưởng nhớ các liệt sĩ đã hy sinh cho Tổ quốc trong 30 năm qua, nêu bật những thắng lợi lịch sử của nhân dân ta từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Người chỉ rõ: Lịch sử ba mươi năm đấu tranh của Đảng đã dạy chúng ta rằng:“Thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, tuyệt đối trung thành với lợi ích của giai cấp vô sản và của dân tộc; giữ gìn sự đoàn kết nhất trí trong Đảng và sự đoàn kết nhất trí giữa các Đảng Cộng sản, giữa các nước trong đại gia đình xã hội chủ nghĩa, đó là cái bảo đảm chắc chắn nhất cho cách mạng thắng lợi.

Từ trước tới nay, Đảng ta đã làm đúng như thế. Từ nay về sau, Đảng ta nhất định sẽ làm đúng như thế”.

Người đề cập tới chiến lược chung của các Đảng Cộng sản và các nước xã hội chủ nghĩa nhằm ngăn ngừa chiến tranh, bảo vệ hòa bình, giúp đỡ phong trào giải phóng dân tộc và nhấn mạnh“... sự đoàn kết giữa lực lượng các nước xã hội chủ nghĩa và sự đoàn kết nhất trí giữa các Đảng Cộng sản và Công nhân tất cả các nước có ý nghĩa quan trọng bậc nhất”.

Về Đảng, Người khẳng định:“Từ trước tới nay, Đảng ta đã cố gắng liên hệ chặt chẽ chủ nghĩa Mác - Lênin với thực tế cách mạng Việt Nam. Cán bộ và đảng viên ta nói chung đều có phẩm chất cách mạng tốt đẹp. Nhưng chúng ta còn nhiều khuyết điểm như: bệnh chủ quan, chủ nghĩa giáo điều và chủ nghĩa kinh nghiệm, tác phong quan liêu, chủ nghĩa cá nhân... Những khuyết điểm ấy ngăn trở sự tiến bộ của các đồng chí chúng ta”. Người chỉ ra các biện pháp sửa chữa các khuyết điểm đó nhằm tăng cường sức mạnh và sự đoàn kết của Đảng. Cuối cùng, Người kêu gọi toàn Đảng đoàn kết hơn nữa, động viên mạnh mẽ hơn nữa nhân dân cả nước đấu tranh thực hiện mục tiêu vĩ đại trước mắt là:“Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà”.

Khi các cháu thiếu nhi đến chào mừng Đại hội, Người thay mặt Đại hội căn dặn các cháu “đoàn kết hơn nữa, giữ gìn kỷ luật hơn nữa, cố gắng học tập, cố gắng lao động hơn nữa để sau này trở nên những người xã hội chủ nghĩa”.

- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng, nghe báo cáo về sửa đổi Điều lệ Đảng và lời chúc mừng của các đoàn đại biểu các đảng anh em.

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng, nghe các đoàn đại biểu Đảng các địa phương tham luận về bản Báo cáo Chính trị, Báo cáo sửa đổi Điều lệ Đảng và Báo cáo bổ sung Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất...

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng, nghe 17 tham luận của các địa phương góp ý vào bản Báo cáo chính trị của Đảng.

Sau khi nghe bản tham luận về công tác thanh niên, Người đề nghị Đại hội khen ngợi thanh niên và mong “Thế hệ trẻ Việt Nam sẽ cố gắng hơn nữa để làm trọn nhiệm vụ của Đảng giao cho”.

- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự phiên họp bế mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng. Người được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương và được bầu lại chức Chủ tịch Đảng Lao động Việt Nam.

Sau khi Đại hội thông qua Nghị quyết về nhiệm vụ và đường lối của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới, bầu ra Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư mới, Người đã đọc diễn văn bế mạc. Khẳng định thành công to lớn của Đại hội là đề ra được đường lối của thời kỳ qua độ lên chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đường lối đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà, Người nêu rõ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng sẽ là nguồn ánh sáng mới, nguồn lực lượng mới để toàn Đảng, toàn dân hoàn thành nhiệm vụ lịch sử trong giai đoạn cách mạng mới và kêu gọi các đảng viên, các chi bộ, các cấp ủy phát huy sự lãnh đạo của Đảng và tinh thần gương mẫu để thúc đẩy phong trào cách mạng sôi nổi tiến lên. Người kết luận:“Toàn Đảng và toàn dân ta đoàn kết chặt chẽ thành một khối khổng lồ. Chúng ta sáng tạo. Chúng ta xây dựng. Chúng ta tiến lên. Quyết không có lực lượng nào ngăn được chúng ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”.

- Ngày 11: Trưa, Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự tiệc từ biệt do Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Trung Quốc, gồm các ông Lý Phú Xuân, Diệp Kiếm Anh, Liêu Thừa Chí sang dự lễ Quốc khánh và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng Lao động Việt Nam, tổ chức tại Đại sứ quán Trung Quốc.

Trong bữa tiệc, Nguyên soái Diệp Kiếm Anh đã đọc bài thơ của ông viết tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh, cám ơn về sự quan tâm chu đáo của Đảng và nhân dân Việt Nam, đặc biệt là của Chủ tịch, và đã chép tặng bốn bài thơ ( Đó là các bài:Lại thăm Hà Nội, Quốc khánh lần thứ 15 của Việt Nam, chúc thọ Hồ Chủ tịchvàChơi Vịnh Hạ Long) của ông làm trong thời gian sang thăm Việt Nam để Người “chỉ giáo”.

Tối, tại sân vận động Hàng Đẫy (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc mít tinh của trên ba vạn nhân dân Thủ đô Hà Nội chào mừng thành công của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng Lao động Việt Nam.

Phát biểu với đồng bào, Người cảm ơn nhân dân Thủ đô đã tổ chức mít tinh mừng thành công của Đại hội và nhiệt liệt hoan nghênh các đoàn đại biểu các đảng anh em đã sang dự Đại hội.

Cuối buổi mít tinh, Người bước tới máy phóng thanh cùng cả biển người hát bài Quốc tế ca.

- Ngày 26: Bài viếtMấy lời thành thật ngỏ cùng Tổng Ai, ký bút danh L.T, đăng báoNhân Dân, số 2382. Bằng những dẫn chứng cụ thể, bài báo vạch trần sự lừa bịp của Tổng thống Mỹ vừa rêu rao hòa bình, công lý, vừa khiêu khích các nước xã hội chủ nghĩa và cung cấp tiền bạc, vũ khí, gây phản loạn ở nhiều nơi trên thế giới.

- Ngày 29: Bài viếtChúng ta hăng hái tiến lên!, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dân, số 2385. Bằng những số liệu cụ thể về thành tích của các tập thể, cá nhân tiên tiến đã đạt được trong thời gian qua, Người biểu dương khí thế lao động sản xuất của nhân dân ta từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng trên các mặt nông nghiệp, công nghiệp, quản lý, v.v..  Và tưởng rằng: “Với niềm phấn khởi của toàn Đảng và toàn dân, chúng ta quyết hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch ba năm và chuẩn bị tốt để tiến sang kế hoạch năm năm mà Đại hội Đảng đã đề ra”.

Còn nữa

Huyền Trang (tổng hợp)

 

Phần 5. Giai đoạn 1955 – 1969 (Tiếp theo và hết)

* Tháng 9- 1961

- Ngày 1: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và nói chuyện với Hội nghị sinh viên quốc tế về"Vai trò sinh viên và các tổ chức sinh viên trong việc phát triển nền giáo dục dân tộc"do Hội Liên hiệp sinh viên Việt Nam và Hội Liên hiệp sinh viên quốc tế phối hợp tổ chức tại Hà Nội.

Nhân danh một"thanh niên già"đã có ít nhiều kinh nghiệm và lấy dẫn chứng bằng chính cuộc đời mình, Chủ tịch đã tâm sự với các đại biểu về thời đại vẻ vang của thanh niên hiện nay. Người kêu gọi thanh niên toàn thế giới trước tình hình trên thế giới hãy còn nhiều thanh niên bị áp bức, bị ngược đãi, cần phải đoàn kết nhau lại, tin tưởng vào khả năng đấu tranh của mình và hoà mình với công nhân và nông dân để đấu tranh tiêu diệt chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc, đấu tranh để gìn giữ hoà bình thế giới, để thực hiện sự hợp tác anh em giữa tất cả các dân tộc.

16 giờ, Người đến đặt vòng hoa tưởng niệm các liệt sĩ tại Nghĩa trang Mai Dịch.

- Trước ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của phóng viên thường trú báoL'Humanitétại Hà Nội.

Giải thích nguyên nhân của ý chí phi thường của nhân dân Việt Nam đã đấu tranh liên tục trong chín năm với một nghị lực làm cho chính kẻ thù cũng phải kinh ngạc, Chủ tịch nói: "Nhân dân nước chúng tôi có ý chí phi thường là do lòng tự trọng muốn sống làm người chứ không chịu làm nô lệ. Điều này cũng đúng với những nhà trí thức nước chúng tôi thiết tha với nền văn hoá dân tộc. Chúng tôi không mất gì cả, mà chỉ mất xiềng xích thôi".

Trả lời câu hỏi về thái độ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trong mối quan hệ Pháp - Việt trước những vết thương đau đớn do ách thực dân và chiến tranh gây ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố:"Mặc dầu có cuộc chiến tranh đó và những vết thương do nó gây ra, chúng tôi vẫn luôn luôn là những người bạn của nhân dân Pháp và chúng tôi không bao giờ lầm lẫn nhân dân Pháp với bọn thực dân. Chúng tôi sẵn sàng và chúng tôi đã nhiều lần tuyên bố muốn có quan hệ về ngoại giao, kinh tế và văn hoá với Chính phủ Pháp. Về những quan hệ với Chính phủ Pháp, chúng tôi chỉ nêu ra những điều kiện của một nước có chủ quyền và độc lập, tức là những quan hệ đó phải tiến hành trên cơ sở bình đẳng và có đi có lại".

- Ngày 2: Sáng, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc mít tinh của trên 20 vạn nhân dân Thủ đô chào mừng lần thứ 16 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Khi đơn vị diễu hành cuối cùng vừa đi qua, cả khối người mít tinh kéo tới gần lễ đài hoan hô Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người vẫy chào và nói với mọi người: "Hiện nay, tất cả chúng ta đều 16 tuổi. Bây giờ toàn dân ta đều bước sang tuổi 17. Tuổi 17 tức là tuổi thanh niên cường tráng, vui vẻ, hăng hái, dũng cảm. Vui Quốc khánh rồi, toàn dân ta phải ra sức thi đua tăng gia sản xuất, thực hiện tiết kiệm để hoàn thành vượt mức kế hoạch nhà nước năm 1961, kế hoạch 5 năm lần thứ nhất...".

- Ngày 3: Tối, Người dự buổi chiêu đãi đại biểu các gia đình cách mạng do Trung ương Đảng và Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức nhân kỷ niệm lần thứ 16 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Người căn dặn các đại biểu phải tăng cường đoàn kết, thi đua tăng gia sản xuất, thực hiện tiết kiệm, trước mắt phải chăm bón tốt vụ lúa mùa này.

- Ngày 4: Bài viếtĐịch có vỏ quýt dày, ta có móng tay nhọncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh,ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 2722, giải thích vì sao Liên Xô quyết định thử lại bom hạt nhân. Bài báo nhấn mạnh: "Địch có vỏ quýt dày, ta phải có móng tay nhọn. Đứng trước thái độ điên cuồng của Mỹ và phe Mỹ, Liên Xô có nhiệm vụ chuẩn bị sẵn sàng để đập tan âm mưu tội ác của chúng, để ngăn ngừa chiến tranh, để giữ gìn an ninh của Liên Xô và của đại gia đình xã hội chủ nghĩa, đồng thời để bảo vệ cho nhân dân các nước khỏi bị bọn đế quốc đưa đến chỗ chết oan".

- Ngày 7: Bài viếtMột thành tích vẻ vang,ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 2725, giới thiệu những thành tựu to lớn về giáo dục của nhân dân ta ở miền Bắc khi so sánh với nền giáo dục thực dân thời thuộc Pháp trên toàn xứ Đông Dương. Người chỉ rõ:Trong công tác giáo dục, phải luôn luôn kết hợp chặt chẽ lý luận với thực hành, giáo dục với lao động, văn hoá với đạo đức cách mạng và cần phải đẩy mạnh phong trào thi đua "Hai tốt" tức là dạy thật tốt và học thật tốt.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị cho ý kiến về việc mở hội nghị "Tổng kết cuộc vận động hợp tác hoá kết hợp với hoàn thành cải cách dân chủ ở miền núi".

Sau khi nghe dự thảo báo cáo sẽ trình bày trước Hội nghị, Người nhận xét: "Báo cáo chuẩn bị công phu, nhưng phần sản xuất ở miền núi mới nói được mặt trồng cây lương thực, chưa thấy nói đến chăn nuôi, lâm nghiệp và cây công nghiệp. Vấn đề đoàn kết dân tộc, vấn đề khai hoang đã thực hiện và kết quả thế nào cũng cần kiểm điểm, để sau tiếp tục đẩy mạnh".

Người nhấn mạnh:Nông thôn miền núi là một bộ phận quan trọng, nên vấn đề dân sinh phải hết sức chú ý, càng không được coi nhẹ vấn đề dân tộc. Quan trọng nhất là vấn đề cán bộ. Đảng viên còn ít, ít thì yếu, cần phải phát triển, cần phải bồi dưỡng công tác cho họ, đừng lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin cao xa mà đòi hỏi họ thì khó. Thanh niên lao động cần phát triển, chú ý đào tạo bồi dưỡng cán bộ từ huyện xuống xã, làm dăm ba người một. Hà Giang yếu nhất miền núi, cần có kế hoạch giúp đỡ đẩy phong trào lên.

- Ngày 15: Dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn về vai trò và nhiệm vụ của công đoàn, Người phê bình cán bộ công đoàn"không thật hoà mình vào công nhân, không nắm được yêu cầu của công nhân". Người đề nghị phải làm rõ chức năng và nhiệm vụ của công đoàn:Công đoàn phụ trách gì? Bộ Lao động phụ trách gì? Để tránh tình trạng dẫm chân lên nhau, phải phân biệt được vị trí của công đoàn.

Cùng ngày, bài viết nhan đề:Tia lửacủa Người, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 2733. Bài báo dẫn các nguồn tin của báoTự Do, tinMiền Namvà tin của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam về những hành động phản chiến của sĩ quan, binh lính nguỵ, coi đó là "những tia lửa đầu tiên nó báo hiệu những cuộc cháy bùng mai sau".

- Ngày 16: Dự Hội nghị thuỷ lợi toàn miền Bắc tổ chức ở Hưng Yên. Nói chuyện với Hội nghị, sau khi khen ngợi những cố gắng và thành tích của ngành, của các tỉnh trong công tác thuỷ lợi và nêu rõ tầm quan trọng của công tác thuỷ lợi, Người nhấn mạnh: Các tỉnh Hưng Yên, Hải Dương, Ninh Bình, Thái Nguyên, Hải Ninh, Yên Bái làm tốt được công tác thuỷ lợi thì các tỉnh khác cũng có thể làm tốt được. Điều quan trọng là các tỉnh uỷ phải trực tiếp lãnh đạo công tác này.

Người đã trao cờ "Làm công tác thuỷ lợi khá nhất" cho ngành Thuỷ lợi để làm giải thưởng luân lưu cho các tỉnh có nhiều thành tích trong kế hoạch 5 năm.

Cùng ngày, Người đã gặp gỡ và nói chuyện với đồng bào và cán bộ tỉnh Hưng Yên. Người khen ngợi Hưng Yên làm thuỷ lợi khá, nhờ đó mà đời sống đồng bào được cải thiện nhanh chóng. Người căn dặn đồng bào và cán bộ Hưng Yên cần làm đúng 9 điều cụ thể do Người nêu ra về sản xuất nông nghiệp và xây dựng hợp tác xã, làm cho Hưng Yên "đứng vào hàng tỉnh khá nhất trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà".

- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị thông qua chính sách bảo hiểm xã hội đối với công nhân viên chức nhà nước.

Người đề nghị nên thu hẹp tỷ lệ chênh lệch về tiền tuất giữa người lương cao với người lương thấp và nên nghiên cứu những hình thức sản xuất thích hợp cho những người về hưu nếu họ tình nguyện tham gia, theo hướng vừa cải thiện đời sống, vừa cải tiến được tổ chức lao động nhằm đẩy mạnh sản xuất.

- Ngày 27: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh:Học hay, cày giỏi, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dân,số 2745, phê phán quan điểm sai lầm cho rằng muôn nghề đều thấp kém, chỉ có nghề đọc sách là cao quý.

Tác giả nêu rõ sự cần thiết phải kết hợp chặt chẽ lao động trí óc với lao động chân tay và khẳng định chủ trương đẩy mạnh giáo dục lao động trong nhà trường là hoàn toàn đúng đắn.

Dẫn chứng một số gương tốt ở các chi đoàn Thanh niên Lao động đã kết hợp chặt chẽ học với hành, tác giả cho rằng đó là những người học hay cày giỏi.

* Tháng 9- 1962

- Ngày 1: Sáng, tới thăm Hội nghị Cán bộ miền núi. Nói chuyện với Hội nghị, Người biểu dương những thành tích, những người tốt, tập thể tốt, kinh nghiệm tốt của đồng bào miền núi, đồng thời chỉ ra những mặt còn yếu kém của miền núi mà cán bộ và đồng bào cần kiên quyết sửa chữa.

Người yêu cầu mỗi ngành, mỗi bộở Trung ương cần phải nhận rõ trách nhiệm của mình đối với miền núi, chú trọng hơn nữa công tác ở miền núi và nhắc nhở các cán bộ lãnh đạo địa phương phải áp dụng thật sát với tình hình của mỗi nơi các chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ. Tuyệt đối không rập khuôn, máy móc, nóng vội.

Cùng buổi sáng, Chủ tịch tiếp đoàn đại biểu Hội hữu nghị Xô-Việt sang thăm và dự lễ Quốc khánh của nước ta.

Chiều, Chủ tịch cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước đến đặt vòng hoa tại Nghĩa trang Liệt sỹ Mai Dịch (Hà Nội). Sau đó, Người đến thăm đại biểu các dân tộc ít người về Thủ đô dự lễ Quốc khánh. Người nhắc nhở đồng bào các dân tộc phải ngày càng đoàn kết chặt chẽ, thi đua tăng gia sản xuất, thực hiện tiết kiệm, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và thống nhất nước nhà.

- Ngày 2: Lúc 6 giờ, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 17 của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Phát biểu ý kiến khi buổi lễ kết thúc, Người kêu gọi mọi người:"Bước sang năm thứ 18, công nhân, nông dân, lao động trí óc, học sinh, sinh viên, thanh niên hãy ra sức thi đua tăng gia sản xuất, thực hiện tiết kiệm, hoàn thành vượt mức kế hoạch nhà nước".

- Ngày 8: Sáng, dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn nội dung Hội nghị Trung ương về công tác tổ chức. Sau khi nghe báo cáo dự thảo, Người nhận định tình hình tổ chức của ta không còn đáp ứng với tình hình thực tế và nhấn mạnh:"phải sửa là do tiến bộ, không phải là xấu mà sửa".

Chiều, khi hội nghị bàn về vấn đề lương thực, Người yêu cầu cần phải có chính sách tốt, lâu dài, phù hợp và nên giảm nhân khẩu thành thị theo kinh nghiệm kiểu Trung Quốc, đồng thời cải tiến khâu phân phối, đối lưu hàng hoá.

Cũng buổi chiều, Người đến thăm và nói chuyện với Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam.

Lấy tư cách"một người có ít nhiều kinh nghiệm về báo chí",Người góp một số ý kiến về nghề làm báo và căn dặn:

1. Cần phải chú ý nâng cao hơn nữa chất lượng của báo chí để báo chí làm tròn nhiệm vụ cao cả là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng.

2. Báo chí cần khéo lợi dụng vũ khí phê bình và tự phê bình. Nhưng, "Phê bình phải nghiêm chỉnh, chắc chắn, phụ trách, nói có sách mách có chứng. Phải phê bình với tinh thần thành khẩn, xây dựng, "trị bệnh cứu người". Chớ phê bình lung tung không chịu trách nhiệm". Mặt khác, cần khuyến khích quần chúng góp ý kiến và phê bình báo.

3. Làm báo phải hết sức cẩn thận về hình thức, nội dung, cách viết. Tránh viết quá dài, "dây cà ra dây muống", không hợp với trình độ và thời giờ của quần chúng. Tránh nói một chiều, thổi phồng thành tích. Tránh đưa tin hấp tấp, thiếu thận trọng. Tránh lộ bí mật. Tránh dùng quá nhiều tiếng nước ngoài...

4. Mỗi khi viết, nên tự hỏi: Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết sao cho dễ đọc, dễ hiểu?

Cuối cùng, Người kết luận:"Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí phải tu dưỡng đạo đức cách mạng", "cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hoá, chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương chính sách của Đảng và Chính phủ, đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động".

- Ngày 15: Sáng, dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn về dự luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban hành chính các cấp. Trong ý kiến phát biểu, Người chủ trương:Không nên đặt ra vấn đề bỏ đơn vị hành chính Khu và không phải Hội đồng nhân dân các cấp đều giống nhau về tổ chức, nhiệm vụ.

- Ngày 21: Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp Bộ Chính trị bàn công tác kiểm tra của Đảng, vấn đề làm thí điểm về tổ chức, chia tỉnh ở Khu tự trị Thái - Mèo, sáp nhập Kiến An với Hải Phòng, Bắc Ninh với Bắc Giang.

Về công tác thí điểm tổ chức, Người nói: "Việc thí điểm chỉ riêng về kinh tế không đủ, các mặt khác nếu bất hợp lý thì cũng phải giải quyết, nghĩa là phải toàn diện nhưng làm có kế hoạch, từng bước".

Về chia tỉnh ở Khu tự trị Thái - Mèo, Người kết luận: "Về địa thế, chia ba tỉnh lợi hơn... thuận về kinh tế, chính trị lâu dài, việc chia tỉnh lãnh đạo sẽ sát hơn, tránh được quan liêu. Song công tác tuyên truyền giải thích việc này cũng phải làm cho tốt".

- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Hội nghị cán bộ Đoàn Thanh niên Lao động toàn miền Bắc. Nhận xét về phong trào thanh niên, Người chỉ rõ:Bên cạnh những cố gắng của thanh niên, phong trào thanh niên còn nhiều thiếu sót cần khắc phục. Thanh niên phải dám xung phong đến những nơi khó khăn nhất. Thanh niên phải học và học cho giỏi. Bàn việc gì, quyết nghị điều gì cũng phải thiết thực và cụ thể, không nên chỉ nói chung chung. Thanh niên muốn cho các ngành xem trọng mình, trước hết tự mình phải làm việc cho tốt và phải luôn luôn tu dưỡng rèn luyện đạo đức cách mạng: trung thành, dũng cảm, khiêm tốn.

Nhân dịp này, Người đã giao nhiệm vụ cho thanh niên phải làm chủ lực trong phong trào trồng cây, gây rừng.

- Ngày 27: Bài viếtSẵn sàng giúp đỡcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh T.L, đăng báoNhân Dânsố 3107, giới thiệu ý nghĩa "Tháng ủng hộ nhân dân Angiêri và nhân dân các nước đang gian khổ đấu tranh cho độc lập dân tộc" do Uỷ ban đoàn kết nhân dân á-Phi và Uỷ ban đấu tranh cho nền độc lập Angiêri (của Việt Nam) tổ chức. Với tinh thần "một miếng khi đói hơn mười gói khi no","góp gió thành bão",Người hô hào mọi người hãy tỏ rõ tinh thần quốc tế đối với các dân tộc anh em và gợi ý một số hình thức quyên góp tập thể và cá nhân đểmọi người đều có thể tham gia, và tin chắc rằng đồng bào ta, già trẻ, gái trai sẽ đều hăng hái hưởng ứngviệc làm đầy nhân nghĩa này. Bài viết kết thúc bằng hai câu thơ:

"Trăm năm trong cõi người ta

Giàu lòng bác ái, ấy là người Việt Nam!".

- Ngày 29: Người về thăm xã Quảng An (Từ Liêm, Hà Nội) lần thứ hai.

Nói chuyện với các đại biểu đang dự Hội nghị Tổng kết phong trào thể dục vệ sinh mùa Hè tại Đình Quảng Bá, Người nhấn mạnh: "Muốn có sức khoẻ phải ăn ở vệ sinh. Muốn có vệ sinh phải có nước sạch. Muốn có nước sạch phải đào giếng". Người tặng Quảng An một khoản tiền riêng để xây một giếng nước ở xóm Quảng Khánh và căn dặn Quảng An phải quyết tâm phấn đấu xây dựng thành xã điển hình về vệ sinh phòng bệnh.

* Tháng 9- 1963

- Ngày 1: Gặp gỡ đoàn đại biểu các dân tộc thiểu số về dự Quốc khánh và thăm Thủ đô, Người căn dặn bà con các dân tộc cần đoàn kết chặt chẽ hơn nữa, đặc biệt phải xây dựng hợp tác xã nông nghiệp thật tốt, ra sức tăng gia sản xuất đồng thời phải tiết kiệm để cải thiện đời sống, tích cực giúp đỡ đồng bào miền xuôi lên khai hoang, cảnh giác đối với những âm mưu phá hoại của Mỹ-Diệm.

Chiều, Chủ tịch cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước tới đặt vòng hoa tại Nghĩa trang Liệt sĩ Mai Dịch. Sau đó, Người đi dự tiệc do Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức chiêu đãi các gia đình có công với cách mạng nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 18.

- Ngày 2: Sáng, tại Quảng trường Ba Đình, dự cuộc mít tinh của hơn hai mươi vạn đồng bào Thủ đô chào mừng Quốc khánh lần thứ 18 nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Sau diễn văn của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Người thân mật nói chuyện với đồng bào và tuyên bố: "Chúng ta kiên quyết đấu tranh xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và cùng đồng bào ruột thịt ở miền Nam đấu tranh nhằm thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà".

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh lên đường đi nghỉ và chữa bệnh tại Suối nước nóng Tùng Hoá ở ngoại ô thành phố Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc).

Trong thời gian dưỡng bệnh ở đây, Người đã gặp gỡ và tiếp chuyện với Thủ tướng Chu Ân Lai và Phó Thủ tướng Trần Nghị từ Bắc Kinh xuống thăm. Khi nói về cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố: "Đừng nói là phải đánh 5 năm, 10 năm, dù có 20 năm, 30 năm, thậm chí 50 năm cũng phải đánh, đánh cho đến khi thắng lợi hoàn toàn!".Người còn kể cho các cán bộ phục vụ về tình bạn giữa Người và Thủ tướng Chu Ân Lai 40 năm trước đây. Người nói:"Đầu những năm 20, hồi ở Pháp, Bác đã quen đồng chí Chu Ân Lai. Lần này ở Quảng Châu, lại có dịp được gặp nhau. Hồi ở Pháp, đồng chí Chu còn rất trẻ, nhưng đã làm "quan to" rồi, đồng chí ấy lúc nào cũng phải gánh vác những nhiệm vụ quan trọng".

Ở Tùng Hoá, Người thường ngày ngồi ung dung xem sách, đọc báo trong "Vườn tùng số I" của Khách sạn Suối nước nóng; có khi Người cùng các nhân viên phục vụ đi dạo, leo đồi, thăm lúa của hợp tác xã ở các vùng chung quanh. Khi gặp bà con nông dân đi hái củi hoặc đi làm đồng về, Người thân mật chào hỏi bằng tiếng Quảng Đông. Người nói với các bạn Trung Quốc: "Nông dân Trung Quốc cũng giống nông dân Việt Nam, đều hết sức cần cù, gan dạ, chất phác và giản dị". Người còn tổ chức những buổi liên hoan "nội bộ"; lập một "đội đồng ca" hơn hai chục người do Người làm "nhạc trưởng". Người yêu thích bài hát "Du kích ca"của Hạ Lục Thinh. Đôi khi, Người đề nghị các bạn Trung Quốc phổ nhạc những bài thơ của Người.

- Ngày 5: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các thầy, cô giáo và học sinh nhân dịp đầu năm học mới 1963-1964. Người chúc "các thầy dạy tốt, các cháu học tốt" và hứa sẽ gửi giải thưởng tặng các cháu học sinh giỏi năm học 1962-1963. Người mong"trong năm học mới, nhà trường sẽ đẩy mạnh thi đua "hai tốt" để số các cháu học giỏi sẽ nhiều hơn thế nữa".

- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi đồng chí Lê Duẩn thông báo tình hình Người nghỉ và chữa bệnh ở Trung Quốc, hỏi thăm và căn dặn một số công việc ở nhà.

- Ngày 11: BàiMỹ - Diệm sẽ thua, nhân dân sẽ thắng!của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh Chiến Sĩ, đăng báoNhân Dânsố 3453. Tác giả trích dẫn ý kiến của các chính khách Mỹ như Bộ trưởng ngoại giao, Tham mưu trưởng, Tổng thống Kennơđi, các tờ báo lớn ở Mỹ như tờNgười Mỹ ở Viễn Đông, Tuần báo Mỹ, Thời báo Nữu Ước,Hãng thông tin Mỹ UPI... thú nhận sự thất bại của kế hoạch Xtalây-Taylo và phản ứng của dư luận tiến bộ Mỹ để khẳng định:"Mỹ-Diệm nhất định sẽ thua, nhân dân miền Nam nhất định sẽ thắng".

* Tháng 9- 1964

- Ngày 1: Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ đặt vòng hoa tại Nghĩa trang liệt sỹ Mai Dịch (Hà Nội) nhân kỷ niệm lần thứ 19 ngày Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Cùng buổi chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự tiệc do Trung ương Đảng, Chính phủ và ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chiêu đãi đại biểu các gia đình có công với cách mạng nhân kỷ niệm lần thứ 19 ngày Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm hỏi bà con Việt kiều ở Tân Đảo mới về n­ước và bà con nông dân ngoại thành đến viếng các anh hùng liệt sĩ nhân kỷ niệm ngày Quốc khánh n­ước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Ngày 2: Sáng, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và tham gia Đoàn Chủ tịch cuộc mít tinh kỷ niệm lần thứ 19 ngày Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng  hòa.

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Nhật Bản Iôcô Mátxuôca. Người nêu rõ ý nghĩa cuộc đấu tranh của nhân dân miền Nam Việt Nam không chỉ vì độc lập, thống nhất của nước Việt Nam mà còn vì sự nghiệp chung của phong trào giải phóng dân tộc và bảo vệ hòa bình thế giới.

Về triển vọng của sự thống nhất đất nước Việt Nam, Người khẳng định:"Miền Nam nhất định sẽ được giải phóng, sự nghiệp đấu tranh để hòa bình thống nhất đất nước chúng tôi nhất định sẽ thành công".

Về đặc điểm của công cuộc xây dựng miền Bắc, Người nêu rõ: "Chúng tôi xây dựng chủ nghĩa xã hội trong hoàn cảnh một nước vốn là thuộc địa, một nước nông nghiệp lạc hậu, lại bị chiến tranh xâm lược tàn phá. Hoàn cảnh ấy cố nhiên gây cho chúng tôi rất nhiều khó khăn. Song, những thắng lợi bước đầu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội cho phép chúng tôi tin tưởng chắc chắn ở sự cần thiết và khả năng của một nước như nước Việt Nam tiến lên chủ nghĩa xã hội một cách thắng lợi không phải qua con đường phát triển tư bản chủ nghĩa".

Người còn nêu một số vấn đề về cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa xét lại; về quan hệ hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam - Nhật Bản.

- Ngày 10: Bài viết nhan đề Chó Mỹ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh C.S., đăng báoNhân Dân,số 3815.

Bài báo dẫn nguồn tin của hãng tin Pháp AFP cho biết, với hơn hai vạn binh lính và sĩ quan Mỹ cùng nửa triệu quân ngụy nhưng đế quốc Mỹ vẫn liên tiếp thất bại trên chiến trường miền Nam Việt Nam. Chúng thực hiện ý đồ dùng chó vào chiến tranh. Nhưng hơn 200 con chó với giá 200 nghìn đôla một con vừa mua của Tây Đức được đưa vào miền Nam đã bị mất.

Ở Tây Nguyên, đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn bắt thanh niên vào nguỵ quân, trang bị vũ khí cho họ, nhưng nhiều người đã mang súng về với nhân dân và tham gia Quân giải phóng. Đây là thất bại thứ hai của chúng.

Thất bại thứ ba của Mỹ là việc đưa tướng M.Taylo sang miền Nam trực tiếp điều khiển ngụy quân, ngụy quyền tay sai, nhưng ngụy quyền vẫn lục đục.

Bài báo đã dẫn lời báo chí Mỹ khẳng định Mỹ sẽ thất bại hoàn toàn ở miền Nam Việt Nam.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về nội dung Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

- Ngày 17: Cùng ngày, Người gửi thư cho Hội nghị đại biểu đồng bào theo Đạo Thiên chúa toàn miền Bắc, biểu dương những đóng góp của đồng bào giáo dân trong kháng chiến, trong xây dựng đất nước và khẳng định: "Lương giáo đoàn kết, toàn dân đoàn kết, cả nước một lòng, nhân dân ta nhất định sẽ thắng lợi trong công cuộc đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất Tổ quốc và xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh".

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về chủ trương đấu tranh và đường lối quân sự trước tình hình Mỹ tăng cường lực lượng quân sự ở miền Nam và ráo riết chuẩn bị đánh phá miền Bắc.

- Ngày 26: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội nghị Bộ Chính trị Trung ương Đảng bàn về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Người phát biểu ý kiến miền Bắc phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với tình hình xấu nhất, vì âm mưu của Mỹ đánh phá miền Bắc là vấn đề chiến lược, chứ không phải sách lược.

Về việc tăng cường cán bộ lãnh đạo cho cách mạng miền Nam, Người nói:"Hai năm qua chưa tăng cường Uỷ viên Bộ Chính trị cho miền Nam, nay tình hình cấp bách không đi không được".Qua đó, Hội nghị Bộ Chính trị quyết định cử Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Uỷ viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng vào chiến trường Nam Bộ công tác.

- Ngày 28: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội nghị đại biểu lần thứ ba Hội Phật giáo thống nhất Việt Nam. Người biểu dương các tăng ni và tín đồ Phật giáo đang phấn đấu cùng toàn dân xây dựng miền Bắc vững mạnh, góp phần đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà.

- Ngày 30: Thăm và nói chuyện với Đại hội đại biểu thanh niên Thủ đô, Người khen ngợi thành tích của các cháu thiếu niên trong học tập, của thanh niên trong lao động sản xuất và xung phong đi xây dựng kinh tế miền núi. Người khen ngợi thanh niên Thủ đô đã có thành tích khá về các mặt tăng năng suất lao động, nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật; thanh niên nông thôn làm thuỷ lợi và phân bón tốt; thanh niên trong các lực lượng vũ trang, trong các cơ quan, trường học đều cố gắng và đạt thành tích khá. Đặc biệt, Người khen ngợi trong số 21 vạn thanh niên Thủ đô đã có 12 vạn đăng ký sẵn sàng đi chiến đấu và lao động sản xuất theo yêu cầu của đất nước.

Người căn dặn thanh niên Thủ đô trong mọi công việc nên thiết thực, bền bỉ; đẩy mạnh hơn nữa phong trào thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm, ra sức học tập chính trị, văn hoá, khoa học - kỹ thuật; hoàn thành tốt kế hoạch Nhà nước năm 1964; luôn cảnh giác sẵn sàng chiến đấu và yêu cầu thanh niên Thủ đô phải làm gương mẫu cho thanh niên cả nước; Trung ương Đoàn cần tăng cường giáo dục tinh thần yêu nước, đạo đức cách mạng và giác ngộ cách mạng cho đoàn viên thanh niên.

Cùng ngày, bài viếtNhân dịp mừng Quốc khánh nước Trung Hoa anh emcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến Sĩ, đăng báoNhân Dân,số 3835. Bài báo chỉ rõ chủ nghĩa Mác - Lênin đã đưa nhân dân Trung Quốc từ những người làm nô lệ cho thực dân, phong kiến trở thành chủ nhân của đất nước. Nhân dân Trung Quốc trong những năm qua luôn phấn đấu và đã đạt được nhiều thắng lợi to lớn trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Bài báo ca ngợi những thành tích của các thầy thuốc Trung Quốc đã chữa cho nhiều người tàn tật trở nên lành lặn, nhiều người mù loà đã nhìn được.

- Trong tháng 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh mời cơm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và Thiếu tướng Lê Trọng Tấn chuẩn bị vào chiến trường công tác. Người căn dặn:"Đánh Pháp đã khó, đánh Mỹ còn khó hơn. Đảng và Chính phủ giao cho các chú trong đó cùng với đồng bào miền Nam đánh Mỹ cho kỳ được thắng lợi. Gặp đồng bào  thì nói: "Bác Hồ luôn luôn nghĩ đến đồng bào miền Nam"."

* Tháng 9- 1965

- Ngày 1: Sáng, nhân kỷ niệm lần thứ 20 Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tại Nghĩa trang liệt sỹ Mai Dịch, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước đặt vòng hoa viếng các liệt sĩ hy sinh vì Tổ quốc.

- Trước ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của phóng viên báoNước Đức mớiPhran Phabe. Người nói rõ âm mưu của đế quốc Mỹ trong việc ném bom miền Bắc là nhằm cứu vãn thất bại ở miền Nam Việt Nam. Bằng nỗ lực của mình, được sự đồng tình ủng hộ của nhân dân yêu chuộng hòa bình, công lý trên thế giới, nhân dân Việt Nam đã và đang làm thất bại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, đã chuẩn bị sẵn sàng để đánh và đánh thắng chúng trong mọi tình huống. Người vạch rõ: Đế quốc Mỹ một mặt tung dư luận đàm phán hòa bình, một mặt ra sức tăng cường chiến tranh ở miền Nam, đánh phá miền Bắc, thủ đoạn đó không lừa bịp được ai. Lập trường của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong việc giải quyết vấn đề chiến tranh ở Việt Nam là Chính phủ Mỹ phải thi hành đúng Hiệp định Giơnevơ năm 1954, thực hiện bốn điểm do Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã nêu ra và năm điều do Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam đã nói rõ. Nhân dân Việt Nam rất yêu chuộng hòa bình nhưng hòa bình không thể tách rời độc lập dân tộc. Nhân dân Việt Nam quyết không dung thứ cho bọn xâm lược phá hoại hòa bình, giày xéo lên độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc mình. Người đánh giá cao sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa, các nước độc lập dân tộc, giai cấp công nhân quốc tế và lực lượng tiến bộ khắp thế giới, kể cả ở Mỹ đối với cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.

- Ngày 2: Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 20 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thanh niên. Người biểu dương thanh niên cả nước đã hăng hái tham gia và có nhiều đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam. Người căn dặn thanh niên:

"+ Phải luôn luôn nâng cao chí khí cách mạng "trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng". Không sợ gian khổ, hy sinh, hăng hái thi đua tăng gia sản xuất và anh dũng chiến đấu, xung phong đi đầu trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước.

+ Phải tin tưởng sâu sắc ở lực lượng và trí tuệ của tập thể, của nhân dân. Tăng cường đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau. Nâng cao ý thức tổ chức và kỷ luật, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tự do.

+ Luôn luôn trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn và giản dị. Chống kiêu căng, tự mãn. Chống lãng phí, xa hoa. Thực hành tự phê bình và phê bình nghiêm chỉnh để giúp nhau cùng tiến bộ mãi.

+ Ra sức học tập nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, khoa học - kỹ thuật và quân sự để cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân.

+ Luôn luôn chú ý dìu dắt và giáo dục thiếu niên nhi đồng, làm gương tốt về mọi mặt cho đàn em noi theo".

- Ngày 3: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài cho báoThời mới (Liên Xô) nhan đề: Hai mươi năm đấu tranh thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Trong bài, Người điểm lại những thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong 20 năm (1945-1965) và nêu lên những bài học lớn:

+ Phải có đường lối cách mạng đúng, có Đảng của giai cấp vô sản lãnh đạo đúng. Đường lối ấy chỉ có thể là đường lối của chủ nghĩa Mác - Lênin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của dân tộc... Đảng phải thật sự là đội tiên phong dũng cảm và bộ tham mưu sáng suốt của giai cấp vô sản, của nhân dân lao động và của cả dân tộc.

+ Đảng phải liên hệ mật thiết với quần chúng. Phải kiên quyết giữ vững liên minh công nông trong các giai đoạn của cách mạng. Phải bảo đảm thực hiện Mặt trận Dân tộc thống nhất chặt chẽ và rộng rãi...

+ Phải xây dựng và lãnh đạo vững chắc lực lượng vũ trang cách mạng của nhân dân.

+ Phải luôn luôn củng cố và tăng cường Nhà nước Dân chủ Nhân dân, kiên quyết giữ vững chuyên chính đối với kẻ thù của dân tộc, của giai cấp và thực hiện dân chủ thật sự đối với nhân dân.

+ Phải tuyệt đối trung thành với chủ nghĩa quốc tế vô sản, luôn luôn củng cố và phát triển tình đoàn kết hữu nghị với tất cả các lực lượng cách mạng và tiến bộ trên thế giới đang đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cũ và mới.

- Ngày 10: Bài viếtNgười mới, việc mới,bút danh K.O., đăng báoNhân Dân,số 4176. Trong bài, Người cho biết những người tốt làm những việc tốt trong cả nước ngày càng nhiều; bao gồm đủ các thành phần như công nhân, nông dân, trí thức, bộ đội, học sinh, Việt kiều, Hoa kiều...; đủ các lứa tuổi, từ những em nhỏ 7 - 8 tuổi đến các cụ già 70 - 80 tuổi; đủ các vùng miền ở thành thị, nông thôn, miền núi. Người mong muốn những người tốt như vậy sẽ ngày càng nhiều hơn nữa.

- Ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe Thượng tướng Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam Văn Tiến Dũng báo cáo về tình hình miền Nam và cuộc chiến đấu chống chiến tranh cục bộ ở miền Nam, cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại ở miền Bắc.

- Ngày 17: Bài viếtThật là vẻ vangcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến Sĩ, đăng báoNhân Dân,số 4183.

Bài viết nêu khái quát những bước đường lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam. Từ địa vị nô lệ, mất nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Việt Nam đã đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc, tự mình làm chủ vận mệnh của mình. Địa vị và tên tuổi của đất nước được khẳng định trên trường quốc tế. Bài báo nêu rõ, cuộc chiến đấu chống Mỹ xâm lược và những thắng lợi trên cả hai miền Nam Bắc đã làm vẻ vang hơn đất nước Việt Nam. Bài viết trích lời một số báo chí và nhân vật nổi tiếng trên thế giới ca ngợi lịch sử vẻ vang và cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước anh dũng của dân tộc ta và kết luận:"Chúng ta quyết thừa kế và phát triển lịch sử vẻ vang của tổ tiên ta mấy nghìn năm về trước, và nêu gương dân tộc anh hùng cho con cháu ta muôn vàn đời về sau. Dù phải hy sinh gian khổ mấy, chúng ta cũng quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược để giành lại độc lập thật sự và hòa bình lâu dài".

- Ngày 25: Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Phó Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng gửi thư cho thiếu nhi trường Hoàng Lệ Kha (Tây Ninh) và tất cả thiếu nhi miền Nam khen ngợi thành tích của thiếu nhi miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bức thư có đoạn:

"Nam Bắc sẽ sum họp một nhà,

Bác cháu ta sẽ gặp mặt trẻ già vui chung.

Nhớ thương các cháu vô cùng,

Mong sao mỗi cháu là một anh hùng thiếu nhi".

* Tháng 9- 1966

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Quân sự Cuba sang thăm Việt Nam.

Cùng ngày, bài viếtChiến đấu giỏi, thắng lợi tocủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh La Lập, đăng báoNhân Dân,số 4530. Bài báo lên án âm mưu và những hành động "leo thang" chiến tranh của Mỹ đối với miền Bắc. Máy bay Mỹ ném bom, bắn phá vào cả trường học, bệnh viện, đê điều. Nhưng đế quốc Mỹ đã phải gánh chịu những thất bại nặng nề. Hơn một nghìn máy bay Mỹ bị bắn rơi trên miền Bắc, dư luận thế giới ngày càng lên án hành động của Mỹ. Tại miền Nam, để trừng trị những hành động tội ác của đế quốc Mỹ đối với nhân dân miền Bắc, quân dân miền Nam đã tăng cường tấn công vào các sân bay, phá hủy hàng nghìn máy bay Mỹ. Có sân bay bị tấn công đến 10 lần.

Thắng lợi của nhân dân Việt Nam đã làm cho các chính giới Mỹ lo sợ và lúng túng trước nhân dân Mỹ và nhân dân thế giới.

Bài báo kết luận: "Mỹ nhất định thua, ta nhất định thắng".

- Ngày 10: Bài viếtLũ bồi bút Sài Gòn mất dạycủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Nói Thật, đăng báoNhân Dân,số 4538. Bài báo cho biết trong chuyến thăm hữu nghị Vương quốc Campuchia, Tổng thống Pháp S.Đờ Gôn đã bày tỏ thiện chí đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam. Việc làm của Tổng thống S.Đờ Gôn làm chính quyền Sài Gòn tức tối, báo chí Sài Gòn đã đăng nhiều bài nói xấu Tổng thống. Bài báo kết luận:

"Mặc bầy chó sủa ăng ăng,

Đoàn xe đủng đỉnh theo đàng đi qua".

- Trước ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện thăm hỏi Quốc vương Xrixavông Vátthana và nhân dân Lào khi được tin nạn lụt đã gây nhiều thiệt hại cho đất nước Lào.

- Ngày 20: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen Tiểu đoàn 1 pháo cao xạ, Quân khu IV, đã lập nhiều thành tích trong xây dựng, huấn luyện và chiến đấu. Người nhắc nhở cán bộ, chiến sĩ phải phát huy truyền thống tốt đẹp của quân đội ta; không chủ quan tự mãn; phải đoàn kết, khiêm tốn và hăng hái thi đua lập nhiều chiến công hơn nữa.

- Ngày 25: Bài viếtBước tiến mới của nông nghiệp nước tacủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, bút danh Chiến Sĩ, đăng báoNhân Dân,số 4553.

Bài báo nêu lên những thành tích về sản lượng, năng suất trong sản xuất nông nghiệp và chỉ ra những kinh nghiệm về cải tiến kỹ thuật, cải tiến quản lý, đoàn kết nội bộ, chấp hành đúng chính sách của Đảng và Nhà nước, chăm lo đời sống văn hóa, bảo vệ sức khỏe. Bài báo chỉ rõ nguyên nhân của những thành tích đó trước hết là do cán bộ, đảng viên và đoàn viên thấm nhuần sự giáo dục của Đảng, có tinh thần xung phong gương mẫu trong mọi công tác. Bài báo nhắc nhở các cấp bộ đảng phải đẩy mạnh phong trào sản xuất nông nghiệp, củng cố các tổ đội sản xuất, các hợp tác xã, xây dựng những điển hình tiên tiến; tổ chức học tập, thi đua với các tổ đội lao động xã hội chủ nghĩa.

Cùng ngày, Người thăm Đại đội 6 thuộc Đoàn Tam Đảo đóng quân tại xã Quảng An, Từ Liêm, Hà Nội; thăm cán bộ, chiến sĩ xưởng sửa chữa máy bay A33.

* Tháng 9- 1967

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Bộ Chính trị nghe báo cáo tình hình quân sự tám tháng qua và tình hình Sài Gòn- Chợ Lớn.

- Ngày 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lẵng hoa tới các chiến sĩ bộ đội Phòng không đoàn Trần Phú làm nhiệm vụ bảo vệ cầu Phú Lương- Lai Vu, một đơn vị Anh hùng của lực lượng vũ trang nhân dân.

Cùng ngày, Người gửi tặng lẵng hoa cho cán bộ, công nhân Nhà máy Điện Yên Phụ vì thành tích dũng cảm chiến đấu và sản xuất, giữ vững dòng điện của Thủ đô.

Trong ngày, Người tiếp Đại tá Phùng Thế Tài, Tư lệnh bộ đội Phòng không- Không quân, nghe đồng chí Tư lệnh báo cáo về các trận đánh vừa qua, Người rất vui vẻ và khen ngợi bộ đội Phòng không - Không quân đã cùng quân và dân Hà Nội lập chiến công xuất sắc trong ngày 19-5 vừa qua.

- Ngày 6: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, Chủ tịch Đoàn Chủ tịch ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, nhiệt liệt hoan nghênh bản Cương lĩnh Chính trị của Mặt trận vừa được công bố.

Đánh giá về sự kiện này, Người khẳng định: “Đó là một Cương lĩnhđại đoàn kết toàn dân, một Cương lĩnhquyết tâm đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ và bè lũ tay sai bán nước”. Chủ tịch biểu dương những cố gắng to lớn và sự hy sinh anh dũng của đồng bào miền Nam trong cuộc chiến đấu chống bọn xâm lược Mỹ và tin tưởng rằng: “Ngày nay, toàn dân miền Nam triệu người như một, càng đoàn kết chặt chẽ, càng thực hiện đầy đủ Cương lĩnh Chính trị đúng đắn của Mặt trận, càng phát huy khí phách anh hùng, nhất định sẽ hoàn thành thắng lợi sự nghiệp giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hòa bình thống nhất Tổ quốc”.

- Ngày 10: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi Trung Quốc chữa bệnh. Lần này, Người điều trị tại ngoại ô Bắc Kinh, trong một biệt thự trên núi.

Trong những ngày này, Người đã có một số buổi gặp và đàm luận với Chủ tịch Mao Trạch Đông và Thủ tướng Chu Ân Lai.

- Ngày 17: Lúc 23 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được điện thoại trực tiếp của Tư lệnh bộ đội Phòng không - Không quân Phùng Thế Tài, báo cáo với Người chiến công của Đoàn tên lửa 84 đã phóng 4 quả đạn diệt 2 máy bay B52 của giặc Mỹ.

Người nhiệt liệt chúc mừng và gửi lời khen ngợi các chiến sĩ Đoàn tên lửa 84 và căn dặn bộ đội hãy nâng cao cảnh giác, chiến đấu diệt được nhiều máy bay địch hơn nữa.

- Trong tháng 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện tới Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua và dũng sĩ các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam Việt Nam lần thứ hai. Người nhiệt liệt khen ngợi những chiến sĩ đã lập chiến công xuất sắc trên các chiến trường, góp phần xứng đáng trong thắng lợi chung của sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước. Bức thư của Người có đoạn viết: “Là tinh hoa của dân tộc, các anh hùng, chiến sĩ thi đua và dũng sĩ các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam đã nêu cao tinh thần trung với nước, hiếu với dân, dũng cảm, mưu trí, khiêm tốn, giản dị, thương yêu, giúp đỡ nhau, khó khăn không ngại, gian khổ không sờn, quyết hoàn thành mọi nhiệm vụ cứu nước, góp phần vào sự nghiệp cách mạng vẻ vang của dân tộc ta”.

Người tin tưởng rằng, với tinh thần anh dũng và kinh nghiệm phong phú của mình, các anh hùng, dũng sĩ sẽ tiếp tục giành được nhiều thắng lợi hơn nữa, đưa sự nghiệp giải phóng miền Nam đến thắng lợi hoàn toàn

* Tháng 9- 1968

- Ngày 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến đặt vòng hoa và tưởng niệm tại Nghĩa trang liệt sĩ Hà Nội. Cùng đi với Người có các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

- Ngày 4: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các cháu dũng sĩ miền Nam ra thăm miền Bắc.

- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ và các vị trong Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam, nhờ các vị chuyển lời khen ngợi của Người đến đồng bào, chiến sĩ và cán bộ miền Nam đã nêu cao tinh thần liên tục tiến công, liên tục đánh thắng, làm cho thế ta thêm vững, sức ta thêm mạnh.

Người tin tưởng rằng quân và dân miền Nam anh hùng sẽ quyết vượt mọi khó khăn, gian khổ, anh dũng và bền bỉ chiến đấu, nhất định sẽ giành được thắng lợi to lớn hơn nữa.

- Trước ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chào mừng Hội nghị bất thường của Tổ chức đoàn kết nhân dân Á - Phi họp ở Lơke (Ai Cập) và cảm ơn sự ủng hộ của Tổ chức đoàn kết nhân dân á - Phi đối với sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân ta.

Bức điện có đoạn nêu rõ lập trường của nhân dân ta: “Mỹ phải chấm dứt không điều kiện việc ném bom và mọi hành động chiến tranh khác trên toàn bộ lãnh thổ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, phải chấm dứt xâm lược miền Nam Việt Nam, rút hết quân Mỹ và quân chư hầu ra khỏi miền Nam Việt Nam, để nhân dân miền Nam giải quyết lấy công việc nội bộ của mình; Mỹ phải công nhận Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và nói chuyện với Mặt trận về những vấn đề có liên quan ở miền Nam”.

Cuối bức điện, Người chúc Hội nghị thành công, chúc tình đoàn kết chiến đấu giữa nhân dân các nước Á - Phi trong sự nghiệp chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cũ và mới ngày càng củng cố và phát triển.

- Ngày 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba do nữ đồng chí Ayđê Xantamaria Quatơrađốt, ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Nha Văn hóa châu Mỹ làm trưởng đoàn sang thăm Việt Nam.

- Ngày 11: Lúc 16 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ thân mật ba chiến sĩ dân quân Quảng Bình (Trần Thị Bưởi, Nguyễn Thị Xuân, Trương Thị Khuê) vừa dự Đại hội liên hoan thanh niên và sinh viên thế giới ở Xôphia về đến Hà Nội.

Người thăm hỏi tình hình sinh hoạt của bà con Quảng Bình ở dưới hầm tránh bom, đạn Mỹ.

Người hỏi: “Bà con ta ăn có no không?”

Các chiến sĩ trả lời: Thưa Bác, mỗi đầu người bình quân 16kg thóc một tháng. Còn sắn, khoai, muốn ăn lúc nào cũng sẵn....

Người vui vẻ nói:“Thế là tốt, ăn no, đánh Mỹ giỏi là tốt”.

Cuối buổi gặp, Người gói cho mỗi chiến sĩ một gói kẹo để về làm quà cho anh chị em ở nhà. Sau đó, Người nói: “Nghe đồn dân quân Quảng Bình, Vĩnh Linh hát hay lắm. Giờ các cháu hát cho Bác nghe, mỗi người một bài”.

Ba chiến sĩ dân quân hát xong, Người cho chụp ảnh cùng với Người, mỗi người một lần đứng gần bên Chủ tịch.

- Ngày 16: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện nhờ Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ và các vị trong ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam chuyển lời thăm hỏi của Người và của đồng bào miền Bắc tới đồng bào miền Trung bị bão lụt gây nhiều thiệt hại và kêu gọi đồng bào chiến sĩ đoàn kết thì sẽ thắng thiên tai cũng như thắng địch họa.

- Trong tháng 9: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới bà Inđira Găngđi, Thủ tướng nước Cộng hoà ấn Độ, cảm ơn về bức thư ngày 3-7-1968 của Thủ tướng ấn Độ gửi cho Người. Bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh có đoạn:

“Tôi rất cảm ơn nhân dân Ấn Độ anh em đã đồng tình với cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam.

Rõ ràng rằng đế quốc Mỹ xâm lược Việt Nam đã chà đạp cực kỳ thô bạo các quyền dân tộc của nhân dân Việt Nam, đó cũng là một đe dọa hết sức nghiêm trọng đối với hoà bình ở châu á và thế giới.

Mỹ xâm lược Việt Nam thì con đường đúng đắn duy nhất để lập lại hoà bình ở Việt Nam là Mỹ phải lập tức chấm dứt xâm lược. Đó là một chân lý không ai có thể chối cãi được”.

* Tháng 9- 1969

- Ngày 1: Sức khỏe của Chủ tịch Hồ Chí Minh giảm sút nghiêm trọng. Các giáo sư­, bác sĩ tập trung chữa bệnh cho Người. Các đồng chí trong Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ư­ơng hết sức lo lắng, tập trung mọi phương tiện và khả năng để chữa bệnh cho Ngư­ời.

Ngư­ời rất mệt, cũng có lúc tỉnh táo và nhanh nhẹn hơn, tự tay b­ưng và ăn đ­ược chén con long nhãn.

Cùng ngày, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 24 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi vòng hoa tới viếng các liệt sỹ tại Nghĩa trang liệt sỹ Hà Nội.

Ngư­ời còn gửi tặng lẵng hoa cho:

+ Đội Cảnh sát khu vực 4, khu phố Ba Đình.

+ Đội Bảo đảm giao thông đư­ờng bộ I.

Buổi chiều, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ư­ơng Đảng Lao động Việt Nam nghe Hội đồng giáo sư, bác sĩ báo cáo về diễn biến sức khỏe của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- Ngày 2: Bệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh diễn biến rất xấu và mỗi lúc một trầm trọng. Hội đồng giáo sư­, bác sĩ trong nư­ớc và nư­ớc ngoài dốc toàn tâm, toàn lực để chữa cho Ngư­ời. Đảng và Nhà nư­ớc ta coi việc chữa cho Người khỏi bệnh là một nhiệm vụ trọng đại và khẩn cấp lúc này.

Mặc dù đã đư­ợc các thầy thuốc tập trung mọi khả năng, phư­ơng tiện cứu chữa, nh­ưng vì tuổi cao, bệnh nặng, Ngư­ời đã không qua khỏi.

9 giờ 47 ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần sau một cơn đau tim đột ngột rất nặng, thọ 79 tuổi.

Huyền Trang (tổng hợp)