* Tháng 9-1930
- Ngày 20: Nguyễn Ái Quốc viết tài liệu Phong trào cách mạng ở Đông Dương, nêu các sự kiện chi tiết về cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân chống đế quốc Pháp ngày càng trở nên quyết liệt. Người không chỉ tố cáo tội ác của đế quốc Pháp đàn áp dã man các cuộc đấu tranh mà còn âm mưu“chuẩn bị tấn công Liên Xô, tấn công cách mạng Trung Quốc và chuẩn bị một cuộc chiến tranh đế quốc trên Thái Bình Dương”. Người kêu gọi công nhân, nông dân toàn thế giới giúp đỡ công nhân, nông dân Đông Dương.
- Ngày 29: Nguyễn Ái Quốc viết Thư gửi Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, báo cáo về những cuộc đấu tranh từ ngày 11 đến ngày 17-9 của nông dân Thanh Chương, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Can Lộc, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh, Gia Định, Chợ Lớn, Tân An.
Người khẩn thiết yêu cầu“các đồng chí làm những việc có thể được để giúp đỡ các nạn nhân của cuộc đàn áp đẫm máu”.
Trong thư, Người cho biết:"Ba uỷ viên Trung ương từ Nam Kỳ đã tới đây - ngày 19-9, chờ các đồng chí từ Bắc Kỳ và Trung Kỳ tới"để dự Hội nghị Trung ương vào tháng sau.
Cuối thư, Người báo “đã viết thư sang Xiêm và Mã Lai khoảng một tháng trước đây, nhưng chưa nhận được trả lời”.
* Tháng 9- 1931
- Ngày 2: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ bảy. Công tố viên Phitroi thừa nhận việc bắt giam Tống Văn Sơ là bất hợp pháp, nhưng lệnh trục xuất thứ hai ngày 15 tháng 8 và việc giam giữ sau đó là hợp pháp.
Nguyễn Ái Quốc được luật sư Ph. Gienkin bênh vực bằng một lập luận: Không thể làm cho việc giam giữ bất hợp pháp được hợp pháp bằng việc ban hành một lệnh hợp pháp, ngay cả khi luật pháp cho phép. Ý kiến về điều này vẫn được bảo lưu.
- Ngày 11: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ tám.
Toà án đọc phán quyết: Trục xuất Tống Văn Sơ về Đông Dương theo lệnh trục xuất của Thống đốc Hồng Kông ngày 15/8.
Bảo vệ cho quyền lợi của Nguyễn Ái Quốc, luật sư Ph. Gienkin phản đối lệnh trục xuất này:"Luật Bảo thân (Habeas Corpus) cấm bắt lại một người vì cùng một lý do hoặc cùng một sự việc, sau khi người đó đã được phóng thích theo Luật Bảo thân và ở đây nguyên đơn phải được xem như đã được trắng án vì lệnh trục xuất thứ nhất là bất hợp pháp. Việc bắt giữ một người đang bị giam giữ bất hợp pháp là một việc làm bất hợp pháp, dù cho lệnh bắt giữ là hợp pháp".Lệnh trục xuất có kèm theo lệnh chỉ định tàu biển đi về hướng Đông Dương thực chất là một thủ đoạn dẫn độ, là sai luật.
Luật sư Ph. Gienkin tuyên bố sẽ kháng án lên Hội đồng Cơ mật.
- Ngày 12: Nguyễn Ái Quốc bị Toà án tối cao Hồng Kông xét xử - Phiên toà thứ chín.
Tại toà, luật sư của Nguyễn Ái Quốc phát biểu chống lại phán quyết của Toà án thực chất là muốn giao Người cho nhà đương cục Pháp, là trái với Luật Dẫn độ. Luật sư yêu cầu cho Tống Văn Sơ được tự lựa chọn nơi đến, yêu cầu hưởng quyền tự do công dân mà ông đã bị tước đoạt từ ngày 6 tháng 6 và phải trả cho ông số tiền là trên 5000 đôla.
Sau khi Toà nghe bản kháng án tám điểm của luật sư Ph. Gienkin và nghe lời phản đối của ông công tố Alabaxtơ, Toà án chấp nhận cho phép Tống Văn Sơ kháng án lên Hội đồng Cơ mật với điều kiện phải nộp hồ sơ trong thời hạn ba tháng.
- Ngày 13: Ngay sau Phiên toà thứ chín kết thúc một ngày, Nguyễn Ái Quốc gửi thư cho Thống đốc Hồng Kông xin được đi Anh mà không yêu cầu điều kiện gì, miễn là được bảo đảm an toàn. Sau đó, Thống đốc Hồng Kông đã gửi điện cho Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Anh biết về yêu cầu này, hỏi ý kiến có đồng ý giải quyết như thế không, và nếu đồng ý thì có muốn đặt điều kiện đặc biệt nào không?
Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Anh trong thư trả lời, gợi ý: Chỉ cần phóng thích, cho ông ta tự thu xếp rời Nhượng địa trong thời hạn ấn định, và làm thế nào để tránh được sự phản đối của Pháp.
* Khoảng mùa Thu đến cuối năm 1933
Ở Thượng Hải, Nguyễn Ái Quốc tiếp tục tìm cách bắt liên lạc với các tổ chức cách mạng và đồng chí của mình. Nhờ đọc báo, Người được biết một đoàn đại biểu từ Châu Âu đến Viễn Đông tuyên truyền chống chiến tranh đế quốc đang có mặt ở đây, trong đoàn có Pôn Vayăng Cutuyariê. Người liền viết thư gửi cho Pôn, thuê một chiếc xe du lịch đến tự tay bỏ vào thùng thư trước nhà bà Tống Khánh Linh để nhờ bà chuyển giúp tới Pôn Vayăng Cutuyariê.
Vài hôm sau, Nguyễn Ái Quốc gặp Pôn Vayăng Cutuyariê. Người kể cho Pôn Vayăng Cutuyariê biết hoàn cảnh khó khăn của mình. Còn Vayăng Cutuyariê nói cho Nguyễn Ái Quốc rõ tình hình phong trào cách mạng Đông Dương và phong trào cách mạng thế giới thời gian qua. Mấy ngày sau cuộc gặp gỡ này, Nguyễn Ái Quốc đã chắp được liên lạc với đoàn thể. Sau này, Người có dịp kể lại nỗi vui mừng của Người lúc ấy:
“Ba năm lưu lạc linh đinh,
Nay đà trở lại trong đại gia đình công nông”.
* Khoảng cuối tháng 9-1934:Nguyễn Ái Quốc được Ban Phương Đông gửi đến điều dưỡng tại nhà an dưỡng Ximêít ở vùng Crưm.
* Ngày 25- 9-1935:Nguyễn Ái Quốc cùng với Nguyễn Thị Minh Khai, Tú Hưu dự Đại hội lần thứ VI Quốc tế Thanh niên, khai mạc tại Trụ sở các công đoàn Liên Xô. Tại Đại hội, Nguyễn Ái Quốc đã trả lời nhà văn I. Êrenbua khi được hỏi cảm nghĩ về mùa xuân này:“Tôi chỉ có một mong ước là sớm trở về Tổ quốc tôi”.
* Ngày 29- 9- 1938 :Nguyễn Ái Quốc rời khỏi biên chế của Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa.
* Sau ngày 20- 9-1939:Với bí danh Hồ Quang, Nguyễn Ái Quốc rời Hoành Dương, tỉnh Hồ Nam đi Quế Lâm (Quảng Tây, Trung Quốc).
* Tháng 9-1940
- Ngày 14: Nguyễn Ái Quốc đề tặng Phương Sĩ Tân bốn chữ Hán: "Hữu chí cánh thành" (Có chí thì nên). Ký tên Hồ Quang.
- Sau ngày 22: Nguyễn Ái Quốc đưa ra nhận định: Đồng minh sẽ thắng. Nhật, Pháp ở Đông Dương chóng chày sẽ bắn nhau. Việt Nam sẽ giành được độc lập. Chiến tranh du kích dần dần phát triển với những vũ khí thô sơ, gươm, giáo mác và một số ít khẩu súng cướp được của giặc...
- Cuối tháng: Nguyễn Ái Quốc cho người bắt liên lạc với ông Hồ Học Lãm. Sau khi tiếp xúc với Trương Bội Công, ông Lãm thông báo rằng thời cơ về nước đã tới.
Người cử cán bộ đi Liễu Châu gặp Trương Bội Công và đi Quế Lâm gặp Lý Tế Thâm.
* Tháng 9-1941
- Ngày 1: Bài ca Phụ nữ của Nguyễn Ái Quốc gồm 20 câu, đăng trên báo Việt Nam Độc lập. Sau khi nêu những tấm gương anh hùng của phụ nữ Việt Nam từ Bà Trưng, Bà Triệu đến Nguyễn Thị Minh Khai, Người kêu gọi chị em phụ nữ Việt Nam đoàn kết đấu tranh:
... “Chị em cả trẻ đến già,
Cùng nhau đoàn kết đặng mà đấu tranh.
Đua nhau vào hội Việt Minh
Trước giúp nước, sau giúp mình mới nên.
Làm cho thiên hạ biết tên
Làm cho rõ mặt cháu Tiên, con Rồng”.
- Ngày 21: Bài thơ Trẻ con của Nguyễn Ái Quốc gồm 20 câu, đăng trên báo Việt Nam độc lập. Bài thơ miêu tả cuộc sống tôi đòi của thiếu nhi Việt Nam dưới ách giặc Nhật, giặc Tây:
... “Chẳng may vận nước gian nan,
Trẻ em cũng bị bực thân cực lòng”...
Và kêu gọi thiếu nhi Việt Nam:
“Vậy nên con trẻ nước ta
Phải đoàn kết lại để mà đấu tranh!
Kẻ lớn cứu quốc đã đành,
Trẻ em cũng phải ra dành một vai.
Bao giờ đánh đuổi Nhật, Tây,
Trẻ em ta sẽ là bầy con cưng”.
* Từ ngày 29- 8, đến ngày 24- 9-1942
Hồ Chí Minh bị giam tại nhà lao huyện Tĩnh Tây. Người viết 22 bài thơ: Bài 1:
"Thân thể ở trong lao,
Tinh thần ở ngoài lao;
Muốn nên sự nghiệp lớn,
Tinh thần càng phải cao" .
Bài 2: Khai quyển; bài 3: Tại Túc Vinh nhai bị khấu lưu (Bị bắt giữ ở phố Túc Vinh); bài 4: Nhập Tĩnh Tây huyện ngục (Vào nhà ngục huyện Tĩnh Tây); bài 5 - 6 - 7: Thế lộ nan (Đường đời hiểm trở, 3 bài); bài 8 - 9: Tảo (Buổi sớm, 2 bài); bài 10: Ngọ (Buổi trưa); bài 11: Vấn thoại(Lời hỏi); bài 12: Ngọ hậu (Quá trưa); bài 13: Vãn (Chiều hôm); bài 14: Tù lương (Cơm tù); bài 15: Nạn hữu xuy địch (Người bạn tù thổi sáo); bài 16 - 17: Cước áp (Cái cùm, 2 bài); bài 18 - 19 - 20: Học dịch kỳ (Học đánh cờ, 3 bài); bài 21: Vọng nguyệt (Ngắm trăng); bài 22:Phân thuỷ (Chia nước).
- Ngày 25 (Tết Trung thu): Tại nhà giam Tĩnh Tây, Hồ Chí Minh viết hai bài thơ: Bài 23 - 24: Trung thu (Trung thu).
- Từ ngày 26 - 9, đến ngày 9 - 10: Hồ Chí Minh viết các bài thơ: Bài 25: Đổ (Đánh bạc); bài 26: Đổ phạm (Tù cờ bạc); bài 27: Nạn hữu Mạc mỗ (Bạn tù họ Mạc); bài 28: Nạn hữu nguyên chủ nhiệm L. (Bạn tù L. nguyên là chủ nhiệm).
* Tháng 9-1943
Trong nhà giam của Cục Chính trị Đệ tứ chiến khu, Hồ Chí Minh viết các bài thơ: Bài 131: Tình thiên (Trời hửng); bài 132: Khán “Thiên gia thi” hữu cảm (Cảm tưởng đọc “Thiên gia thi”); bài 133: Tức cảnh (Tức cảnh).
Trong những ngày này, được phép đọc sách báo, Người đã có những trang bút ký “Mục đọc sách”, “Mục đọc báo” ghi chen vào những trang thơ.
- Trước ngày 10: Trong nhà giam của Cục Chính trị Đệ tứ chiến khu, Hồ Chí Minh nghĩ ra một lối ghi tốc ký chữ quốc ngữ.
- Ngày 10: Hồ Chí Minh được trả lại tự do. Người viết bài thơ 134: Kết luận (Kết luận), khép lại tập Ngục trung nhật ký.
- Sau ngày 10: Hồ Chí Minh được trả lại tự do nhưng vẫn bị quản chế. Sức khoẻ Người giảm sút: Mắt bị mờ, chân đi không vững. Người vừa tự tập luyện để phục hồi sức khoẻ, vừa tìm cách liên hệ với những tổ chức chống phát xít Nhật và thực dân Pháp của người Việt Nam ở Liễu Châu, đồng thời tìm cách chắp nối liên lạc với Trung ương Đảng ở trong nước.
Cách rèn luyện của Người là ra sức tập leo núi, tập nhìn vào bóng tối... để cho chân được vững, mắt được sáng. Người tự nhủ “Một chiến sĩ bị bệnh tê thấp thì còn làm gì được”.
- Khoảng giữa tháng: Ở Liễu Châu (Quảng Tây, Trung Quốc), Hồ Chí Minh viết lên mép trắng của một tờ Quảng Tây nhật báo bài thơ tứ tuyệt bằng chữ Hán:
Vân ủng trùng sơn, sơn ủng vân,
Giang tâm như kính tịnh vô trần;
Bồi hồi độc bộ Tây phong lĩnh,
Dao vọng Nam thiên ức cố nhân.
Kèm mấy dòng chữ Hán với nội dung:“Chúc chư huynh ở nhà mạnh khoẻ và cố gắng công tác. Ở bên này bình yên”.Người gửi được tờ báo cùng với một bức thư về nước.
* Tháng 9-1944
Hồ Chí Minh đến khu Hạ Đống (huyện Long Châu), tiếp giáp với Việt Nam, trú chân trong trường tiểu học của khu. Lúc này, Người và những người cùng đi đều đang mặc quân phục Quốc dân Đảng. Người đến xóm Nà Tạo tìm Nông Kỳ Chấn, nhờ lo giúp quần áo để thay. Rời Hạ Đống, Người gửi lại một tấm chăn quân dụng và một số sách vở giấy tờ, nhờ Nông Kỳ Chấn giữ hộ.
Rời khu Hạ Đống, Hồ Chí Minh và những người cùng đi đến Thuỷ Khẩu Quan, giáp biên giới. Bị lính canh ải của Quốc dân Đảng Trung Quốc khám xét và làm khó dễ, Người gọi điện cho Phòng đốc sát quân cảnh Long Châu, nhờ Tăng Thiên Tiết can thiệp và đã được phép đi qua.
Cuối tháng, Hồ Chí Minh trở về Pác Bó (Cao Bằng). Sau khi nghe báo cáo về việc Liên uỷ Cao - Bắc - Lạng quyết định khởi nghĩa giành chính quyền ở địa phương, Người chỉ thị hoãn cuộc khởi nghĩa để tránh những khó khăn tổn thất khi việc chuẩn bị ở các nơi chưa đầy đủ.
* Tháng 9-1945
- Ngày 1: Lúc 16 giờ 30, Hồ Chí Minh mời A.Pátti và Grélecki dự bữa cơm thân mật trước ngày lễ Độc lập của Việt Nam tại Bắc Bộ phủ. Cùng dự tiếp có Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Hoàng Minh Giám.
Với một giọng thân mật, Hồ Chí Minh tỏ lòng biết ơn đối với những người bạn Mỹ về sự ủng hộ vật chất và tinh thần mà phong trào giải phóng dân tộc của Việt Nam đã nhận được trong mấy năm gần đây, đặc biệt là cảm ơn sự giúp đỡ của Cơ quan phục vụ chiến lược (OSS). Người cũng nhắc đến Tướng Chennault, Đại tá Helliwell, Glass, các Thiếu tá Thomas và Holland cùng những người khác trong toán công tác của họ. Người tỏ ý mong rằng tinh thần "hợp tác hữu ái" đó sẽ tiếp tục phát triển trong các năm tới.
Trong cuộc trò chuyện, Người cũng biểu thị cho người Mỹ và các nước Đồng minh biết lòng tin tưởng và quyết tâm không gì lay chuyển nổi của nhân dân Việt Nam để tự giải phóng mình thoát khỏi"mọi sự cai trị của bên ngoài, dù cho đó là của Pháp, Nhật, Trung Quốc hay bất kỳ ai".Người cũng nói cho người Mỹ hiểu:phong trào dân tộc của Việt Nam bao gồm một cách dân chủ tất cả các đảng phái cách mạng Việt Nam. Người công nhận Đảng Cộng sản Đông Dương là nhân tố lãnh đạo phong trào dân tộc đó, nhưng các đảng viên trước hết là những người yêu nước, sau đó mới là đảng viên của Đảng.
Người cũng nói về nạn đói cuối năm 1944 đầu năm 1945 và đề nghị Chính phủ Mỹ yêu cầu quân đội Tưởng vào Việt Nam phải mua bán chứ không được trưng thu các vật phẩm và lương thực trong thời gian họ ở đây để tránh gây ra tình hình người Việt Nam bắt buộc phải tiến hành chiến tranh đối với người Trung Quốc để bảo vệ cuộc sống và gia đình họ.
Pátti nhận lời sẽ chuyển yêu cầu đó của Chính phủ Hồ Chí Minh về Mỹ.
Buổi tiếp kiến kéo dài đến 19 giờ 30 trong không khí cởi mở, thẳng thắn và thân tình.
- Ngày 2: Lúc 14 giờ, trong cuộc mít tinh tại vườn hoa Ba Đình, Hà Nội, trước hàng chục vạn đồng bào Thủ đô, trên diễn đàn cao và trang nghiêm, Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Người thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trịnh trọng tuyên bố với thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.
Sau khi Chính phủ lâm thời làm lễ tuyên thệ và nhân dân thề một lòng ủng hộ Chính phủ do Hồ Chí Minh lãnh đạo, Người nói:“Độc lập tự do là của quý báu, quý giá vô ngần, ta đã khổ sở trong bao nhiêu năm mới giành được, cần phải cố gắng giữ gìn, bảo vệ”.
19 giờ, Hồ Chí Minh họp với đại biểu các tỉnh.
Cùng ngày, Người gửi thư cho toàn thể Hoa kiều ở Việt Nam. Bức thư có đoạn:“Tôi xin thay mặt Chính phủ nhân dân lâm thời Việt Nam và toàn dân Việt Nam đưa bàn tay nồng nhiệt hoan nghênh anh em Hoa kiều sinh sống trên đất nước ta, mong rằng anh em hai nước chúng ta thân mật đoàn kết, có việc gì thì giải quyết với nhau theo nguyên tắc hợp pháp, hợp lý với thái độ kính trọng nhường nhịn lẫn nhau, không được vì những việc tranh chấp nhỏ của cá nhân mà gây điều bất hạnh ngăn cách giữa hai dân tộc”.
- Ngày 3: Sáng, tại Bắc Bộ phủ (trụ sở tạm thời của Chính phủ), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Phiên họp được tiến hành giản đơn, không có nghi thức.
Người trình bày trước Hội đồng Chính phủNhững nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoàbao gồm sáu vấn đề:
1. Giải quyết nạn đói. Người đề nghị Chính phủ"phát động một chiến dịch tăng gia sản xuất. Trong khi chờ đợi ngô, khoai và những thứ lương thực phụ khác, phải ba bốn tháng mới có, tôi đề nghị mở một cuộc lạc quyên. Mười ngày một lần, tất cả đồng bào chúng ta nhịn ăn một bữa. Gạo tiết kiệm được sẽ góp lại phát cho người nghèo".
2. Giải quyết nạn dốt."Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, tôi đề nghị mở một chiến dịch để chống nạn mù chữ".
3. Phải có một hiến pháp dân chủ. Người đề nghị Chính phủ"tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống, v.v".
4. Phải giáo dục nhân dân trừ bỏ những thói xấu do chế độ thực dân đã dùng mọi thủ đoạn để đầu độc và hủ hoá dân ta, Người đề nghị"mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: cần, kiệm, liêm, chính".
5. Đề nghị bỏ ngay ba thứ thuế: Thuế thân, thuế chợ, thuế đò và"tuyệt đối cấm hút thuốc phiện".
6. Đề nghị Chính phủ ta tuyên bố:Tín ngưỡng tự do và Lương - Giáo đoàn kết.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra thông báoVề việc tiếp chuyện đại biểu các đoàn thể. Trong thông báo, Người lưu ý:
“1. Gửi thơ nói trước, để tôi sắp thì giờ, rồi trả lời cho bà con, như vậy thì khỏi phải chờ đợi mất công.
2. Mỗi đoàn đại biểu, xin chớ quá 10 vị.
3. Mỗi lần tiếp chuyện, xin chớ quá 1 tiếng đồng hồ".
Buổi chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ácsimét Patti tại Bắc Bộ phủ (nay là Nhà khách Chính phủ, 12 phố Ngô Quyền, Hà Nội). Người thông báo: Hội đồng Chính phủ lâm thời đã họp vào buổi sáng, thông qua một chương trình công tác gồm sáu điểm.
Nhắc đến sự kiện ngày 2/ 9 quân Pháp đã gây rối ở Sài Gòn, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rõ để các nhà chức trách Đồng minh biết rằng, dù đảng nào hay nhóm nào gây ra cuộc rối loạn thì Việt Minh sẽ có trách nhiệm đảm bảo không để cho tình hình đó tái diễn.
- Ngày 4: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh trò truyện với ông Đặng Thai Mai. Người hỏi thăm chuyện gia đình, hỏi về ông nội, bà nội ông Đặng Thai Mai. Sau đó, Người kể chuyện về người chú ruột của ông Mai là Đặng Thúc Hứa (ông Hai Cày) khi hai người cùng sống và hoạt động ở Xiêm. Lúc sau Người nói: Bác bận lắm, chỉ gặp chú một lát thôi. Chú còn yếu lắm, phải lo mà chữa bệnh. Khoẻ rồi ra giúp nước.
- Ngày 5: Lúc 8 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Cựu hoàng Bảo Đại (tức Vĩnh Thuỵ) vừa từ Huế ra trong khoảng 1 giờ.
Sau 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ông Phạm Khắc Hoè, người cùng ông Vĩnh Thuỵ đi từ Huế ra Hà Nội.
15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm ông Vĩnh Thuỵ, ở số nhà 51, Đại lộ Gămbétta (nay là số nhà 51, phố Trần Hưng Đạo), Hà Nội.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh raLời kêu gọi quốc dân. Toàn văn như sau:
"Quốc dân đồng bào!
Nhân dân Việt Nam hoan nghênh quân Đồng minh kéo vào Việt Nam để tước khí giới quân Nhật, nhưng cương quyết phản đối quân Pháp kéo vào Việt Nam, vì mục đích của họ chỉ là hãm dân tộc Việt Nam vào vòng nô lệ một lần nữa.
Hỡi đồng bào!
Hiện một số quân Pháp đã lọt vào nước ta. Đồng bào hãy sẵn sàng đợi lệnh Chính phủ để chiến đấu!
Chủ tịch Hồ Chí Minh”
- Ngày 7: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các phóng viên báo chí trong nước. Trả lời câu hỏi của các nhà báo về tiểu sử và hoạt động cách mạng của Chủ tịch, Người nói:“Từ khi ra đời, tôi đã thấy nước mình bị nô lệ. Không muốn sống cảnh nô lệ nữa, ngay từ thuở thiếu niên, tôi đã đấu tranh để giải phóng đất nước. Có lẽ đó là công lao duy nhất của tôi”.
19 giờ, Người tiếp đoàn đại biểu Uỷ ban Văn hoá lâm thời Bắc Bộ. Nói chuyện với các đại biểu về nhiệm vụ của văn hoá trong giai đoạn nước nhà mới giành được độc lập, Người nói:“Tôi mong rằng các ngài trong giới văn hoá nhận thấy rõ nhiệm vụ của các ngài trong lúc này là: củng cố nền độc lập của Việt Nam, sửa soạn gây dựng cho đất nước một nền văn hoá mới... Bổn phận của các ngài là lãnh đạo tư tưởng của quốc dân, đấu tranh cho nền độc lập và kiến thiết một nền văn hoá mới. Cái văn hoá mới này phải cần phải có tính cách khoa học, tính cách đại chúng, thì mới thuận với trào lưu tiến hoá của tư tưởng hiện đại”.
- Ngày 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh gửiThông điệpcho Tưởng Giới Thạch. Toàn văn như sau:
“Kính gửi Tổng tư lệnh Tưởng Giới Thạch,
Quân đội Trung Hoa tới Yên Bái bị một bọn cướp công kích, bọn cướp lấy danh hiệu của Việt Minh. Chính phủ lâm thời Dân chủ Cộng hoà Việt Nam đã tức khắc phái quân đến giúp đỡ quân Trung Hoa và tiễu trừ bọn cướp.
Xin kính chúc Tổng Tư lệnh”.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 14-SL về cuộc Tổng tuyển cử để bầu ra Quốc hội. Sắc lệnh gồm bảy điều, quy định: Trong thời hạn hai tháng kể từ ngày ký Sắc lệnh này sẽ mở cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc dân đại hội. Tất cả công dân Việt Nam, cả trai và gái, từ 18 tuổi trở lên, đều có quyền tuyển cử và ứng cử, một Uỷ ban dự thảo Hiến pháp bảy người sẽ được thành lập...
- Ngày 10: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì bữa tiệc "chào mừng" tướng Tiêu Văn (một bộ hạ tin cậy của Trương Phát Khuê vừa từ Trung Quốc đến Việt Nam). Ácsimét Patti cũng được mời tới dự.
Chủ tịch Hồ Chí Minh dùng tiếng Trung Quốc nói đôi lời chào mừng ngắn gọn, sau đó giới thiệu ông Chu Văn Tấn phát biểu.
Tiêu Văn cảm ơn sự qúi mến khách của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Sau đó, Người mời Tiêu Văn sang phòng bên cạnh để nói chuyện riêng.
Sau khi Tiêu Văn ra về, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện thêm với ácsimét Patti, Người dự đoán không thể tránh khỏi một cuộc chiến tranh trong tương lai.
- Trước ngày 11: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp Trưởng phái đoàn quân sự
số 5 kiêm Uỷ viên Cộng hoà Pháp tại Đông Dương J. Xanhtơny.
- Ngày 11: BàiCách tổ chức các Uỷ ban nhân dâncủa Chủ tịch Hồ Chí Minh (ký bút danh Chiến Thắng) đăng trên báoCứu quốc, số 40, giới thiệu về tính chất, cách tổ chức và nhiệm vụ của Uỷ ban nhân dân các cấp cùng các thành viên trong Uỷ ban.
Kết luận, bài báo viết:"Xem như trên, Uỷ ban nhân dân tổ chức và làm việc theo một tinh thần mới, một chế độ dân chủ mới, khác hẳn các cơ quan do bọn thống trị cũ đặt ra".
- Ngày 13: Lúc 8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ khai giảng Trường Quân chính Việt Nam (trước là Trường Quân chính kháng Nhật). Người nhận làm hiệu trưởng của Trường và căn dặn họcviên "chớ quên rằng làm cách mạng là vì Tổ quốc, vì dân tộc", phải cố gắng rèn luyện, nắm chắc mục tiêu bảo vệ nền độc lập dân tộc, có tinh thần anh dũng hy sinh, xung phong, chịu kham khổ, nhẫn nại và phải chống thói quan liêu.
Sau 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đại biểu các tôn giáo (Gia tô giáo, đạo Phật, đạo Cao Đài). Người nói:“Dân tộc giải phóng thì tôn giáo mới được giải phóng. Lúc này chỉ có quốc gia mà không phân biệt tôn giáo nữa, mỗi người đều là công dân của nước Việt Nam và có nhiệm vụ chiến đấu cho nền độc lập hoàn toàn của Tổ quốc”.
13 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm và dự Lễ kỷ niệm Lý Bát Đế tại làng Đình Bảng, Bắc Ninh.
Sau khi thắp hương làm lễ trước bàn thờ Lý Bát Đế, Người nói chuyện với bà con đến dự lễ: “Chắc đồng bào ta cũng biết ở Nam Bộ, chúng ta đang đánh giặc ngoại xâm; ở Bắc Bộ, đồng bào nhiều tỉnh bị nạn lụt, hạn hán, thật là đói khổ. Vậy bổn phận của chúng ta là phải ủng hộ đồng bào Nam Bộ, giúp đỡ đồng bào Bắc Bộ. Như thế là đồng bào đã giúp Chính phủ giữ cho nền độc lập được vững vàng. Bây giờ, Chính phủ là Chính phủ của dân thì chắc các cụ cũng nên thể theo ý dân, và nên hết sức cần kiệm cho xứng đáng là dân con trong lúc Tổ quốc đang lâm nạn”.
14 giờ 30, Người rời Đình Bảng về Hà Nội.
16 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ông Nguyễn Tường Phượng (tạp chíTri Tân), Người nói: Văn hoá với chính trị có quan hệ chặt chẽ với nhau. Có chính trị mới có văn hoá, xưa kia chính trị bị đàn áp, nền văn hoá của ta vì thế không nảy sinh được. Nay nước ta đã độc lập, tinh thần được giải phóng, cần có một nền văn hoá hợp với khoa học và hợp cả với nguyện vọng của dân.
Cùng ngày, Người còn tiếp đại biểu của nhóm Thanh niên cựu binh sĩ Hà Nội.
- Ngày 15: Nhân dịp Tết Trung Thu, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thiếu nhi cả nước. Bức thư có đoạn:“Các em vui cười hớn hở, Già Hồ cũng vui cười hớn hở với các em. Đố các em biết vì sao? Một là vì Già Hồ rất yêu mến các em. Hai là vì Trung thu năm ngoái, nước ta còn bị áp bức, các em còn là bầy nô lệ trẻ con. Trung thu năm nay, nước ta đã được tự do và các em đã thành những người tiểu quốc dân của một nước độc lập... Trung thu này, Già Hồ không có gì gửi tặng các em. Chỉ gửi tặng các em một trăm cái hôn thân ái".
- Ngày 16: Lúc 9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng Lư Hán.
Trong cuộc gặp, Lư Hán nêu lên nhiều vấn đề như: Tỉ giá hối đoái giữa đồng đôla với đồng quan kim của Trung Quốc, vấn đề các đường giao thông nối liền với Hải Phòng và biên giới Việt - Trung phải được sửa chữa, vấn đề cung cấp lương thực cho quân đội chiếm đóng, vấn đề xung đột giữa người Việt Nam với quân đội Tưởng.
Cuối buổi tiếp, Lư Hán nói rõ sự có mặt của Trung Quốc ở Đông Dương là vấn đề"thuần tuý quân sự và nhằm đáp ứng lại yêu cầu của các cường quốc Đồng minh để giải giáp và hồi hương quân Nhật".Nhiệm vụ đó sẽ kết thúc khi hoàn thành công việc trên.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào toàn quốc nhân dịp“Tuần lễ vàng”.Trong thư, Người nêu rõ ý nghĩa của“Tuần lễ vàng”và kêu gọi mọi người, nhất là các nhà giàu có, tích cực quyên góp vàng để phụng sự Tổ quốc, để xứng đáng với sự hy sinh phấn đấu của các chiến sĩ trên các mặt trận.
Trong ngày, Người lấy danh nghĩa"một người đồng chí già" viết thư gửi các đồng chí ở Nghệ An"để san sẻ ít nhiều kinh nghiệm". Sau khi khẳng định những thắng lợi to lớn của cách mạng nước ta, Người nói rõ những khó khăn của việc xây dựng chế độ mới và những khuyết điểm của cán bộ địa phương như “chật hẹp và bao biện”, “lạm dụng hình phạt”, “kỷ luật không đủ nghiêm”, “lên mặt làm quan cách mạng”...đã làm cho dân oán đến Chính phủ và Đoàn thể... Bức thư có đoạn:"Những khuyết điểm trên, nhỏ thì làm cho dân chúng hoang mang, lớn thì làm cho nền đoàn kết lay động.
Chúng ta phải lập tức sửa đổi ngay,
Chúng ta không sợ có khuyết điểm,
Chúng ta chỉ sợ không có quyết tâm sửa đổi,
Chúng ta phải lấy lòng “chí công vô tư”.
Chúng ta phải hiểu rõ và theo đúng chính sách của Chính phủ thì những khuyết điểm nói trên sẽ dễ sửa đổi và sự toàn dân đoàn kết sẽ càng vững vàng”.
- Ngày 18: Lúc 10 giờ, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp khoảng 30 nhà tư sản có tiếng ở Hà Nội. Người động viên các vị có tài sản lớn nên hăng hái đóng góp để cho“Tuần lễ vàng”ở Thủ đô có kết quả và để tỏ rõ cho thế giới biết người Việt Nam đồng lòng giúp nước.
Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng Galơgơ (Gallagher), Trưởng đoàn phái bộ Mỹ tại Hà Nội.
- Ngày 19: Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Chính phủ là công bộc của dân, ký bút danh Chiến Thắng, đăng trên báoCứu quốc, số 46. Bài báo khẳng định:"Các công việc của Chính phủ làm phải nhằm vào một mục đích duy nhất là mưu tự do hạnh phúc cho mọi người. Cho nên Chính phủ nhân dân bao giờ cũng phải đặt quyền lợi dân lên trên hếtthảy. Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc gì có hại cho dân thì phải tránh".Chính vì vậy, Uỷ ban nhân dân các cấp "là hình thức Chính phủ địa phương" phải chọn những người công tâm, trung thực, sốt sắng với quyền lợi của dân chúng, có năng lực làm việc, được nhân dân tín nhiệm, không lợi dụng chức vụ để hà hiếp, sách nhiễu dân và phải thực hiện tự do dân chủ cho dân chúng.
Buổi tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp Nguyễn Tường Tam, thủ lĩnh Đảng Đại Việt.
Nguyễn Tường Tam đề nghị hợp nhất Đại Việt của ông với Việt Minh, nhưng đề nghị đó không được chấp nhận.
- Ngày 20: Tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp mặt của các đại biểu các sĩ quan Bảo an binh cũ ủng hộ Chính phủ. Tại cuộc gặp, Người nói: “Lòng người thì đồng mà hoàn cảnh không đồng, tỷ như có người muốn cúng vàng vào Quỹ Độc lập mà không có vàng, có người muốn xung vào quân đội mà yếu đuối quá. Có thể nói tấm lòng nhiệt thành ái quốc của các bạn ai cũng rõ, nhưng vì hoàn cảnh khác nhau, các bạn phải gắng giúp Chính phủ những cái có thể được. Hoặc lăn lộn trong bộ đội hoặc về tham gia giúp đỡ ở địa phương. Chính phủ lúc nào cũng chăm lo đến nhân tài của Tổ quốc”.
16 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo về việc gặp các ông Tiêu Văn, Hoàng Cường và một số nhân vật trọng yếu Trung Hoa. Người cho biết những đề nghị của phía Trung Hoa, thời hạn tước khí giới quân Nhật và những khó khăn giữa hai bên (Việt Nam - Trung Hoa) nên giải quyết ôn hoà với nhau.
Trong đêm Trung thu đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh một lần nữa gửi thư cho thiếu nhi Việt Nam. Lời thư viết:
“Các em,
... Tết Trung thu là của các em. Mà cũng là một cuộc biểu tình của các em để tỏ lòng yêu nước và để ủng hộ nền độc lập.
Các em phải ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng; đối với bầu bạn phải yêu kính. Các em phải thương yêu nước ta. Mong các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do”.
Cùng ngày, Người còn lấy danh nghĩa "một người bạn già" viếtThư gửi các vị phụ lão. Bức thư có đoạn: “Con cháu ta, thanh niên sức khoẻ thì gánh việc nặng, chúng ta già cả, không làm được công việc nặng nề, thì khua gậy đi trước, để khuyến khích bọn thanh niên và san sẻ những kinh nghiệm của chúng ta cho họ. Chúng ta là bậc phụ lão, cần phải tinh thành đoàn kết trước để làm gương cho con cháu ta”.
Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 34 về việc lập Uỷ ban dự thảo Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà để đệ trình Quốc hội, gồm bảy vị: Hồ Chí Minh, Vĩnh Thuỵ, Đặng Thai Mai, Vũ Trọng Khánh, Lê Văn Hiến, Nguyễn Lương Bằng, Đặng Xuân Khu.
- Ngày 21: Lúc 19 giờ 30, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ để xem xét vấn đề lao động (việc sử dụng và thải hồi công nhân); tài chính (lập ngân sách, bãi bỏ viên chức xấu và những điều bất công về lương bổng); thái độ của Pháp, Quốc dân Đảng Trung Hoa và Mỹ đối với Chính phủ; yêu sách của Nhật ở địa phương.
Về việc quân Đại Việt ở Vĩnh Yên xin hàng, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn nên thu xếp nhanh chóng và lấy lượng khoan hồng để đối xử với họ.
- Ngày 22: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tướng E. Galơgơ, Trưởng đoàn phái bộ Mỹ. Cùng dự có L.A. Patti.
Người hỏi ý kiến người Mỹ về việc người Pháp đề nghị có cuộc gặp gỡ và cho biết vấn đề đó cũng đã được trao đổi với tướng Lư Hán.
Người cũng cho biết sẽ gặp gỡ nếu người Pháp đồng ý hội họp ở Trung Quốc và có một quan chức Mỹ tham gia như một quan sát viên.
17 giờ 15, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc gặp đại diện của tướng Lư Hán để dàn xếp một số việc xảy ra(quân đội của Quốc dân Đảng vô cớ tước vũ khí quân đội Việt Nam ở Sơn La và Yên Bái, đuổi nhân viên Việt Nam ở ga Yên Viên, v.v.).Về việc giao thiệp với Mỹ, Người cho biết Mỹ sẵn sàng thương lượng với ta.
Tại cuộc họp này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị Chính phủ nên ra thông cáo về việc Chính phủ sắp mở cửa lại Trường Đại học Việt Nam.
- Ngày 23: Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp tướng Lư Hán, tỏ ý bất bình về hành động xâm lược của Pháp ở miền Nam và đề nghị Trung Quốc không làm như vậy đối với miền Bắc.
- Ngày 24: Lúc 19 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo cho biết người Mỹ muốn được chụp ảnh và xin tiểu sử các ông bộ trưởng; họ còn nói nên in nhiều ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh để tuyên truyền. Cuối cuộc họp, Người căn dặn cần giữ bí mật những điều bàn bạc trong Hội đồng Chính phủ.
- Ngày 25: Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư mời thiếu tá Mỹ A.Pátti (A.Patti) và ông Cáptơních (Capthenique), ông Cơnáp (Knapp) tới dự bữa cơm thân mật vào lúc 19 giờ 30, tại nhà số 8, phố Lê Thái Tổ (Hà Nội).
Trong bữa cơm, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói đến tình hình"cuộc chiến tranh không tuyên bố"giữa Pháp và Việt Nam đã bắt đầu và"cuộc xung đột công khai"cũng không còn xa nữa.
Người còn nói với Pátti rằng nhân dân Việt Nam đang "triển khai kế hoạch hoạt động chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh lâu dài chống người Pháp".
Người tỏ ý tiếc khi biết tin Đoàn OSS sắp rời khỏi Hà Nội và Người nhờ chuyển một bức thư tới Tổng thống Mỹ Tơruman thông báo về những việc làm sai trái của người Anh ở miền Nam Việt Nam như cấm các báo chí, cung cấp vũ khí và đạn dược cho người Pháp, tước vũ khí các lực lượng cảnh sát Việt Nam. Bức thư có đoạn:
"Các biện pháp này là một sự vi phạm rõ ràng đến những quyền tự nhiên của nhân dân Việt Nam, đe doạ trực tiếp nền an ninh trong nước, và là nhân tố làm mất ổn định và hoà bình ở Đông Nam Á.
Chính phủ lâm thời Cộng hoà Việt Nam phản đối mạnh mẽ và yêu cầu Ngài can thiệp với các nhà chức trách Anh bãi bỏ các biện pháp nói trên".
16 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc Người đã gặp phóng viên Hãng Thông tấnAssociated Pressvà nói cho họ biết Chính phủ Việt Nam vẫn tôn trọng những quyền lợi đặc biệt của người Pháp ở Việt Nam.
Khi bàn về việc cứu tế, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo, sáng hôm nay đã có cuộc họp giữa người Mỹ, người Pháp và người Việt Nam về việc chở gạo từ miền Nam ra miền Bắc. Người Pháp muốn độc quyền chở và phân phối gạo. Người cho biết sẽ nói với người Mỹ không để người Pháp một mình làm việc đó. Để cứu đói, Người sẽ kêu gọi quốc dân mỗi tuần nhịn ăn một bữa để lấy gạo giúp đồng bào. Mỗi tuần, mỗi người để ra một bơ gạo giúp đồng bào đói.
- Ngày 26: Qua Đài phát thanhTiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào Nam Bộ nhân vụ thực dân Pháp được quân đội Anh giúp sức đã nổ súng đánh chiếm trụ sở Uỷ ban nhân dân Nam Bộ tại Sài Gòn (nay là thành phố Hồ Chí Minh), ngày 23-9-1945. Trong thư có đoạn:“Tôi chắc và đồng bào cả nước đều chắc vào lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam Bộ. Chúng ta nên nhớ lời nói oanh liệt của nhà đại cách mạng Pháp: “Thà chết tự do hơn sống nô lệ.
Tôi chắc và đồng bào Nam Bộ cũng chắc rằng Chính phủ và toàn quốc đồng bào sẽ hết sức giúp những chiến sĩ và nhân dân hiện đang hy sinh tranh đấu để giữ vững nền độc lập của nước nhà”.
Người còn căn dặn thêm:“Đối với những người Pháp bị bắt trong lúc chiến tranh, ta phải canh phòng cẩn thận, nhưng phải đối đãi với họ cho khoan hồng. Phải làm cho thế giới, trước hết là làm cho dân Pháp biết rằng: chúng ta là quang minh chính đại. Chúng ta chỉ đòi quyền độc lập tự do, chứ chúng ta không vì tư thù tư oán, làm cho thế giới biết rằng chúng ta là một dân tộc văn minh, văn minh hơn bọn đi giết người cướp nước”.
Cùng ngày, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đềMuốn thành cán bộ tốt, phải có tinh thần tự chỉ trích,ký bút danh Chiến Thắng, đăng trên báoCứu Quốc, số 51, nhắc nhở cán bộ nếu không muốn bị lạc hậu, muốn theo kịp tình hình và thích hợp được với tình thế, thì"cần phải nhận thức và tự giáo dục không ngừng, cần phải có sự thành thực tự vạch ra những khuyết điểm sai lầm để bồi bổ và sửa đổi đi.."..Bài báo kết luận:"Không chịu tự phê bình, tự chỉ trích thì không bao giờ tấn tới được".
17 giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo đã điện cho tướng Anh Grâyxi (Gracey) kháng nghị việc quân Pháp đánh Sài Gòn và nói rằng Người lấy tư cách là Chủ tịch Chính phủ và tư cách cá nhân, đã thảo một bài hiệu triệu đồng bào Nam Bộ với tinh thần“Thà chết tự do, không sống nô lệ”.
- Ngày 27: Sáng, tại Nhà hát thành phố Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Đại hội Thanh niên Hà Nội nhằm thống nhất các tổ chức thanh niên Hà Nội và phát triển công cuộc vận động thanh niên để kịp đáp ứng với tình hình hiện tại.
Phát biểu tại Đại hội, Người thẳng thắn chỉ rõ khuyết điểm của các tổ chức thanh niên hiện nay là chưa đoàn kết, còn chia rẽ, chưa hợp thành được một mặt trận thống nhất, thiếu chủ động, việc gì cũng đợi mệnh lệnh của cấp trên. Người mong muốn tổ chức thanh niên của Hà Nội phải trở thành "một khối thanh niên khuôn mẫu cho thanh niên toàn xứ và toàn quốc".
16 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo việc đã gặp Tiêu Văn, tiếp phóng viên Hãng Thông tấnFrance Pressvà nhận tiếp ông Alétxăngđri (Alessandri) vào 14 giờ ngày 28 tháng 9.
- Ngày 28: Tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại diện của Pháp là Alétxăngđri và Pinhông (Pignon). Dự buổi tiếp có Hoàng Minh Giám và Mítxôphơ (Missoffe). Người nói:Việt Nam và Pháp phải kết giao thân thiện với nhau. Người rất bất bình trước những sự việc diễn ra ở Sài Gòn và cho rằng đổ máu chỉ chấm dứt khi Việt Nam giành được độc lập. Đồng thời, Người khẳng định những quyền lợi kinh tế, văn hoá và quân sự của Pháp ở Việt Nam vẫn được bảo đảm.
Sau khi Alétxăngđri thông báo những điều kiện nếu phía Việt Nam muốn gặp G. Đácgiăngliơ, Chủ tịch Hồ Chí Minh hẹn sẽ trả lời vào ngày 1 tháng 10.
16giờ, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho biết về việc tiếp Alétxăngđri vừa diễn ra và thông báo việc Người sẽ gặp, nói chuyện với Lư Hán về một số từ ngữ ý nghĩa mơ hồ và có mấy đoạn có tính cách can thiệp vào nội trị của Việt Nam trong bản Tuyên bố của Lư Hán tại lễ đầu hàng của quân đội Nhật. Người nhắc nhở Bộ Cứu tế, Bộ Tuyên truyền động viên nhân dân thực hiện 10 ngày nhịn ăn một bữa.
Cũng tại cuộc họp này, bản Tuyên bố về chính sách ngoại giao của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, do Chủ tịch Hồ Chí Minh dự thảo, đã được Hội đồng thông qua.
Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước cùng"sẻ cơm nhường áo",ra sức cứu đói. Bức thư có đoạn:
“Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng.
Vậy tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và tôi xin thực hành trước:
Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ăn ba bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”.
- Ngày 29: Lúc 16 giờ 30, tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh thông báo Người đã gặp và nói chuyện với tướng Galơgơ về việc Thiếu tá Mỹ P. Điuây (Peter Dewey) bị bắn chết ở Sài Gòn và cho biết đã gửi Tổng thống Mỹ H.Tơruman một bức thư bày tỏ lòng thương cảm của người Việt Nam đối với nạn nhân.
Người thông báo với Hội đồng Chính phủ, ngày 30/ 9, sẽ gặp Tiêu Văn để nói chuyện về Nguyễn Hải Thần theo yêu cầu của Tiêu Văn ngày 27/ 9.
- Ngày 30: Buổi tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh mời cơm A. Pátti trước khi rời Hà Nội. Dự bữa cơm tiễn này còn có các ông Võ Nguyên Giáp, Dương Đức Hiền, Nguyễn Mạnh Hà và Trần Huy Liệu.
A. Pátti nhớ lại:
"Ông Hồ chìa bàn tay mảnh khảnh đón tôi và nói:"Đây quả là một dịp không hay. Mong rằng ông chỉ xa chúng tôi một thời gian".Sau khi tôi đã thăm hỏi những người khác, ông Hồ và tôi dẫn cả đoàn tới bàn tiệc. Câu chuyện vẫn chung chung, vừa nói bằng tiếng Pháp và bằng tiếng Anh...
Sau bữa cơm, chúng tôi ngồi lại chung quanh bàn chừng mươi mười lăm phút. Trừ ông Hồ và ông Giáp, mọi người xin rút lui sau khi đã chúc tôi một cuộc hành trình thú vị và tỏ ý mong tôi sẽ sớm trở lại để thăm hoặc công tác ở Việt Nam".
Sau khi mọi người ra về, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn trao đổi thêm một số vấn đề.
- Trong tháng
Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho học sinh cả nước nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Bức thư có đoạn:
“Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.
Còn nữa
Huyền Trang (tổng hợp)
